مروری بر دستاوردهای عرصه سیاست خارجی دولت دوازدهم

این روزها یکی از پرسش های مطرح در سطح افکار عمومی و نخبگان سیاسی، دستاوردهای دولت تدبیر و امید طی هشت سال گذشته است. به بیانی دیگر این موضوع محل تامل جدی است که دولت روحانی چه آورده و منافعی برای اقتصاد و تجارت کشور داشته است.

به گزارش اینتیتر به نقل از ایرنا، عمر سیاسی دولت تدبیر و امید رو به پایان است و تا چند روز دیگر سکان اجرایی کشور از دولت دوازدهم به دولت سیزدهم انتقال خواهد یافت. یکی از پرسش های مطرح در سطح افکار عمومی و نخبگان سیاسی، دستاوردهای دولت تدبیر و امید طی هشت سال گذشته است. به بیانی دیگر این موضوع محل تامل جدی است که دولت روحانی چه آورده و منافعی برای اقتصاد و تجارت کشور داشته است. مشخصا در حوزه سیاست خارجی، مهم ترین اقدام شاخص دولت در چه عرصه ای بوده و از این حوزه، اقتصاد و معیشت مردم چه میزان تاثیر مثبت گرفته است.

اگر نگاهی تحلیلی و کارشناسی به حوزه سیاست خارجی دولت دولت تدبیر و امید داشته باشیم و بخواهیم از این دریچه کارنامه سیاسی دولت را مورد مداقه قرار دهیم؛ بی گمان موضوع برجام و تحولات مرتبط با آن در راس تحلیل ها قرار دارد. به بیانی دیگر سیاست خارجی دولت مستقر طی هشت سال در دایره و شعاع برجام چرخیده شده است. برجام به عنوان یک توافق سیاسی و در مرحله بعدی به عنوان یک روش و منش سیاسی، جهت دهنده اصلی سیاست خارجی دولت بوده است. مقصود از برجام به عنوان روش و منش سیاسی یعنی اینکه دولت تدبیر و امید به سیاست خارجی به مثابه عرصه مذاکره و مفاهمه نگاه می کند و تلاش دارد با منطق مذاکره و ابزار دیپلماسی به تامین و تحقق منافع ملی کمک کند.

در تحلیل عمیق تر این موضوع باید نگاه ها را متوجه فضای پیشا برجام و حتی پسابرجام کرد. دولت تدبیر و امید در شرایطی قدرت را در کشور بدست گرفت که موضوع هسته ای ایران در شورای امنیت سازمان ملل قرار داشت و کشور ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار گرفته بود. دولت وقت آمریکا تحریم های چند جانبه بین المللی علیه کشور اعمال کرده بود. در واقع همه اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد همراه دولت آمریکا در اعمال تحریم و فشار علیه ایران بودند. آغاز مذاکرات برجامی و مهم تر از همه انتقال پرونده هسته ای کشور از شورای عالی امنیت ملی به دستگاه وزارت خارجه به عنوان مرجع تخصصی حوزه دیپلماسی بین المللی، به تدریج اجماع جهانی علیه کشورمان شکسته شد و قدرتهای اروپایی، چین و روسیه از روند مذاکرات و اراده جمهوری اسلامی ایران در حل مساله هسته ای استقبال کردند.

این روند طی دو سال با مذاکرات نفس گیر و پیچیده در نهایت در تیر سال ۹۴ به سرانجام رسید و توافق برجام به امضای قدرت های بزرگ جهانی رسید و متعاقبا با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، جمهوری اسلامی ایران رسما از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد خارج شد که بی گمان این اتفاق در زمره دستاوردهای بزرگ تاریخی کشور است که برای اولین بار در تاریخ سازمان ملل یک کشوری با ابزار دیپلماسی و گفت و گو از ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل بیرون آید. با امضای توافق برجام حوزه و گستره سیاست خارجی کشور فراخ تر شد و ایران نقشی فعالانه تر در صحنه تحولات منطقه ای به خصوص بحران سوریه و همچنین در حوزه اقتصادی و در سازمان اوپک پیدا کرد. جمهوری اسلامی ایران در فضای پسا تحریمی به دنبال سهم جهانی اش از فروش نفت بود و در این عرصه طی مذاکرات فشرده و گسترده جمهوری اسلامی ایران موفق به کسب بازار نفتی اش در اروپا، شرق آسیا و هند شد.

نباید فراموش کرد که در دوره توافق برجام روزانه ۷۰۰ هزار بشکه نفت کشوربه بازارهای اروپایی صادر می شد و همین طور نزدیک به ۱ میلیون بشکه نفت به بازار شرق آسیا روانه می شد. در مجموع ایران فروشی بالای دو میلیون بشکه نفت بدست آورد.

همراستا با این تحولات، روابط سیاسی و دیپلماتیک کشورمان با قدرت های اروپایی تقویت شد. با حضور “بوریس جانسون” وزیر خارجه وقت انگلیس در تهران ساختمان جدید سفارت جدید انگلیس در تهران افتتاح و روابط دیپلماتیک دو کشور بعد از وقفه ای چند ساله دوباره از سر گرفته شد. در ارتباط با سایر قدرت های بزرگ اروپایی هم حضور سرمایه گذاران بزرگ نظیر شرکت های نفتی و بیمه ای همچون غول نفتی فرانسه “توتال” و “مرسک” دانمارک به عنوان بزرگترین مجموعه کشتیرانی جهان؛ گویای این واقعیت است که کشور وارد دوره ای جدید از سیاست خارجی مبتنی بر تعامل و ظرفیت سازی های جدید جهانی شد. سفر دکتر روحانی به ایتالیا و فرانسه و عقد قرارداد خرید ۱۱۲ فروند هواپیمای مسافربری با شرکت ایرباس نقطه اوج دستاوردهای سیاست خارجی کشور در طی این دوره دو سال برجامی بود.

این شرایط متاسفانه با وارد شدن فاکتوری به نام ترامپ در سپهر سیاست خارجی بهم ریخت و رییس جمهوری یاغی و قانون شکن وقت آمریکا در اقدامی خلاف عرف و منطق بین المللی از توافق برجام خارج و زمینه ساز اعمال تحریم های ثانویه علیه اقتصاد و تجارت کشورمان شد. دیپلماسی کشورمان در فضای جدید جهانی از کنش و فعالیت باز نماند و با برجسته سازی جنبه های ضد بشری و خلاف حقوق بین الملل ترامپ، اجازه کنشگری و فضاسازی را به دولت ترامپ و تیم افراطی سیاسی اش نداد.

اتفاقا باید در تحلیل عملکرد دستگاه سیاست خارجی به دوره تحریمی ترامپ توجهی افزون تر داشت و اینکه با ابتکار عمل دستگاه سیاست خارجی کشور، ترامپ در استراتژی فشار حداکثری، ناکام شد و ایران نه تنها در عرصه بین المللی منزوی نشد بلکه قدرت های اروپایی و چین و روسیه زبان به انتقاد از اقدام تهاجمی ترامپ پرداختند. در واقع دستاورد دستگاه سیاست خارجی کشور در فضای خروج از برجام آمریکا اهمیتی کمتر از دوره قبل ندارد. هر گونه انفعال و بی تحرکی می توانست زمینه ساز انزوای کشور و جولان ترامپ باشد که با تدبیر دولت دوزادهم، زمینه برای انزوای آمریکا و در نهایت خروج ترامپ از دایره قدرت فراهم شد.

در نهایت اینکه دولت با باور و پذیرش این بینش که تحریم ها مهم ترین و اصلی ترین چالش اقتصادی کشور است درتلاش برای رفع این تحریم هاست و امید می رود با زمینه سازی های مثبت و موثر دولت در مذاکرات وین، تحریم های ظالمانه از روی دوش اقتصاد و تجارت کشور برداشته و زمینه برای افزایش صادرات و متقابلا تقویت پول ملی و قدرت خرید مردم فراهم گردد.