بیانیه پایانی نشست سه جانبه تهران

بیانیه پایانی نشست سه جانبه تهران نشان می دهد که گرچه بازیگران حاضر در عرصه بحران سوریه، هریک بر اساس شرایط استراتژی تدوین و تاکتیک پیاده می کنند اما تمامیت ارضی این کشور و حفاظت از جان غیرنظامیان اولویت مشترک آنها است.

به گزارش اینتیتر به نقل از ایرنا، پایتخت ایران روز جمعه شانزدهم شهریور ماه، آماده میزبانی از سه روسای جمهوری ترکیه و روسیه بود. اجلاس سه جانبه تهران با ورود هواپیمای رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه و ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه به فرودگاه مهرآباد و استقبال محمد شریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت و رضا اردکانیان وزیر نیرو از آن دو آغاز شد. روسای جمهوری ترکیه و روسیه پس از عزیمت به محل برگزاری نشست با همتای ایرانی خود درباره تازه ترین تحولات سوریه و روابط دو جانبه گفتگو کردند.

ساعاتی بعد، نشست سه جانبه روسای جمهوری ایران، روسیه و ترکیه با محوریت صلح در سوریه آغاز به کار کرد. سخنرانی هر سه رییس جمهوری گرچه با رویکرد متفاوت و برآمده از منافع ملی کشورهای خود انجام شد اما تاکید بر حفظ تمامیت ارضی سوریه و آزادسازی شهر استراتژیک ادلب با کمترین آسیب و تلفات، محور مشترک هر سه سخنرانی آغاز نشست بود.

حجت الاسلام حسن روحانی در مقام میزبان، برگزاری این نشست را درحالی که آمریکا در پی بهانه جویی تازه در سوریه است، حائزاهمیت دانست و گفت: موثرترین و پایدارترین راه برای رفع نگرانی تروریست ها را همکاری با دولت قانونی سوریه می‌دانیم و معتقدیم راه حل های دیگر از جمله مداخله مستقیم و بدون هماهنگی با دولت سوریه به تعمیق بحران منجر خواهد شد.

پوتین هم در نشست سه جانبه، تشکیل و راه اندازی کمیته قانون اساسی تحت نظارت سازمان ملل را مسیر عادی ساز اوضاع اقتصادی و اجتماعی سوریه دانست و یادآور شد: پس از پاکسازی سوریه از تروریست ها باید برای بازگشت آوارگان سوری برنامه ریزی لازم انجام شود.

رییس جمهوری ترکیه هم از راه حل معقول برای حل بحران سوریه سخن گفت و درباره ایجاد دریای خون در ادلب هشدار داد. اردوغان اما بیش از هر موردی در این نشست درپی آتش بس بود و گفت: برقراری یک آتش بس و اتخاذ تدابیر لازم در برابر گروه های تروریستی در نتیجه یک همفکری و همکاری مشترک میسر خواهد بود و باید در این زمینه گام های مهمی برداشته شود.

تاکید بر آتش بس از سوی رییس جمهوری ترکیه واکنش پوتین را برانگیخت و وی گفت: در این جلسه نماینده اپوزیسیون نداریم و نمی‌توانیم به جای آنها حرف بزنیم که از پهبادهای خود استفاده نکنند. وساطت روحانی موضوع را پایان داد اما اردوغان چندین بار در سخنان مختلفی بر آتش بس و اضافه شدن این واژه به بیانیه اصرار داشت.

بیانیه اجلاس سه جانبه تهران هم آنگونه که پیش بینی می شد و در سخنان روسای جمهوری کشورهای ضامن توافق آستانه هم انعکاس یافت بر حفظ تمامیت ارضی سوریه بار دیگر تاکید شد.

جداسازی بین گروه های تروریستی و گروه های معارض مسلح که به رژیم آتش بس پیوسته اند یا خواهند پیوست، بند مهمی بود که در بیانیه تهران آمده و به طور قطع به کاهش تنش ها و تلفات غیرنظامی در آخرین سنگر تروریست ها یعنی ادلب کمک بسیاری می کند. پذیرش گروه های معارض و اعمال تفاوت میان آنها و تروریست های مبارز و مسلح، استراتژی است که به صورت نسبی در شهرهای دیگر سوریه نتیجه داده و می توان امیدوار بود که در ادلب هم ثمربخش باشد.

راهبری سوری مذاکرات در تمام مراحل آن از جمله تدوین قانون اساسی، بازگشت آوارگان و بازسازی سوریه از نکات دیگر مورد توجه در بیانه تهران بود. در نهایت این سه کشور توافق کردند تا شرایط وخیم انسانی در شهرهای سوریه را با تسهیل در دسترسی های سریع، ایمن و بدون مانع به تمامی سوری های نیازمند، بهبود بخشند.

**انعکاس جهانی نشست تهران
نشست سه جانبه ایران، روسیه و ترکیه، به سبب اهمیت موضوع سوریه، پیش از آغاز هم بسیار مورد توجه رسانه های منطقه ای و فرامنطقه ای بود. به گونه ای که بسیاری از تحلیلگران نتایج این نشست را تعیین کننده گام نهایی در صلح سوریه عنوان کردند.

همزمان با برگزاری این کنفرانس هم رسانه های اروپایی و عربی منطقه به بازتاب سخنان روسای جمهوری سه کشور و بیانیه پایانی نشست پرداختند. واقعیت آن است که نقش ایران در شکل گیری روند صلح در سوریه، چندان مورد اقبال برخی کشورهای منطقه و رژیم صهیونیستی نبوده و نخواهد بود و حضور دو قدرت منطقه ای روسیه و ترکیه در تهران، می تواند نقشه های ایران هراسانه آنها را نقش برآب کند.

**پیشینه نشست های سه جانبه
با اوج گیری بحران داخلی در سوریه بین سال های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸، جامعه جهانی تلاش های بسیاری در قالب نشست ها و کنفرانس های مختلف ترتیب داد تا بتواند بر این بحران که دامنه آن از ترکیه و آلمان تا کانادا و استرالیا را در بر می گرفت، فائق آید. صرف نظر از دلایل عدم موفقیت این نشست ها، آستانه قزاقستان را می توان آرمان شهر بحران سوریه و ایران، ترکیه و روسیه را ناجیان این بحران توصیف کرد. بازیگرانی که ضمن حضور نظامی در سوریه (به دعوت و خواست دولت این کشور) در ادامه توافقات صلح آستانه، تکاپوی بسیار کردند. روسای جمهوری این سه کشور اول آذر ۹۶ در سوچی روسیه، گام نخست تضمین توافقات آستانه را برداشتند. در ۱۵ فروردین ۹۷ این گام در آنکارای ترکیه مستحکم شد و اکنون در ۱۶ شهریور ماه، روسای سه کشور بر تمامیت ارضی ترکیه و آزادسازی آخرین ایستگاه اسیر در دست تروریست ها، تاکید کردند.

**اهمیت و اهداف نشست تهران
کاخ سفید در حالی ناظر رویدادهای نشست تهران است که برای نقش آفرینی در سوریه، مسیری جز تهدید و ارعاب نمی شناسد.

درگیری های سوریه میان نظامیان، شبه نظامیان، گروه ها و حتی گروهک های تروریستی به قدری پیچیده و در مقطع کنونی حساس شده است که نمی توان معادلات آن را تنها با تهدید نظامی حل کرد. شاید مهم ترین هدف نشست تهران هم تلاش برای اثبات این گزاره است که مداخلات نظامی در سوریه این معادلات را پیچیده تر کرده و حل و فصل بحران را با موانع بسیاری روبرو می کند. سوریه کنونی جزیره طوفان زده ای است که گرچه ساکنان و میهمانانش منافع خاص خود را دنبال می کنند اما آرامش و ثبات آن مورد توافق تمام حاضران است.