قیمت نان واقعی می شود؟ | واریز یارانه نان روزانه ۱۲ هزار تومانی برای هر نفر
محمدجواد کرمی گفت: یارانه نان را مستقیم به خود مردم بدهید تا افغانستانی‌ها این همه از جیب ما نان ارزان نخرند.
به گزارش اینتیتر به نقل از سرگرمی روز،
کارشناسان می‌گویند با وجود اختصاص سالانه بیش از ۲۵۰ هزار میلیارد تومان یارانه به حوزه آرد و نان، این یارانه‌ها به‌درستی مدیریت نمی‌شوند و منجر به تخلفات، قاچاق و نارضایتی گسترده شده‌اند. حالا پیشنهاد اصلی برای حل ریشه‌ای مشکل، آزادسازی قیمت نان و پرداخت مستقیم یارانه به مردم است.
بیش از دو سال از اجرای «طرح هوشمندسازی آرد و نان» می‌گذرد. این طرح در اردیبهشت ۱۴۰۱ با هدف جلوگیری از قاچاق آرد و کنترل مصرف آغاز شد. اما گزارش‌های رسمی و اظهارنظر فعالان صنفی نشان می‌دهد که طرح نتوانسته اهداف اصلی خود را محقق کند.
در حال حاضر، مصرف آرد در واحدهای نانوایی نه‌تنها کاهش نیافته بلکه همچنان با روند قبلی ادامه دارد. این مسئله نشان می‌دهد که صرف نصب کارتخوان هوشمند و نظارت سیستمی، بدون اصلاح ساختار قیمت‌گذاری، نمی‌تواند جلوی تخلفات و هدررفت را بگیرد.
طبق آمار رسمی، سالانه بین ۱۰ تا ۱۰.۵ میلیون تن گندم برای واحدهای نانوایی، صنفی و صنعتی نیاز است. به‌علت فاصله زیاد قیمت گندم یارانه‌ای و نرخ آزاد، بخش زیادی از این گندم از شبکه خارج شده و به‌صورت غیرقانونی یا قاچاق مصرف می‌شود.
قیمت نان واقعی می شود
به گفته کارشناسان، اگر قیمت نان واقعی شود، می‌توان مصرف گندم را بین ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش داد. این کاهش مصرف نه‌تنها صرفه‌جویی در منابع ملی را به‌دنبال دارد، بلکه مسیر تخلف و سودجویی از یارانه‌ها را نیز می‌بندد.
محمدجواد کرمی، رئیس کارگروه آرد و نان، می‌گوید: «در سال ۱۴۰۱ که طرح هوشمندسازی آغاز شد، هشدار دادیم این روش‌ها منسوخ شده و باید راهکارهای تازه‌تری اتخاذ شود.»
او با تأکید بر اینکه بیش از ۳۳ درصد نان مصرفی کشور از نوع لواش است، پیشنهاد می‌کند یارانه فقط به این نان تعلق بگیرد و قیمت سایر انواع نان آزاد شود، یا به‌طور کلی یارانه به مردم پرداخت شود تا مصرف‌کننده، خود انتخاب کند.
از سوی دیگر، کارخانه‌های آردسازی، نانوایان و حتی کشاورزان نیز از شرایط فعلی رضایت ندارند. رئیس انجمن آردسازان می‌گوید: «با اینکه گندم به اندازه کافی توزیع شد، نان‌های حجیم برای ۱۰ روز عرضه نشدند چون قیمت‌ها واقعی نبود.»
یکی از پیامدهای اصلی وضعیت فعلی، صف‌های طولانی برای خرید نان است. محمدرضا مرتضوی، رئیس انجمن آردسازان، تأکید می‌کند: «مردم نان گرم می‌خواهند، اما تولید نان محدود است. در ساعات خاص، تقاضا بالا می‌رود و صف‌های طولانی شکل می‌گیرد.»
همچنین، برخی نانوایان به‌دلیل قیمت پایین نان، از کیفیت و وزن چانه کم می‌کنند. به گفته محمدعلی اسفنانی، سخنگوی سازمان تعزیرات، «وقتی نرخ نان غیرواقعی باشد، بستر تخلف ایجاد می‌شود. یا نان سبک‌تر می‌شود، یا با افزودن کنجد و سبزی، قیمت را بالا می‌برند، یا آرد را خارج از شبکه می‌فروشند.»
بیشتر کارشناسان اقتصادی و فعالان حوزه نان معتقدند راه‌حل نهایی و بلندمدت، آزادسازی قیمت نان و پرداخت یارانه به شکل مستقیم به مردم است. این راهکار از چند جهت حائز اهمیت است:
• کاهش تخلفات: حذف فاصله قیمت بین آرد یارانه‌ای و آزاد، انگیزه قاچاق را از بین می‌برد.
• کاهش مصرف غیرواقعی: مردم به‌اندازه نیاز واقعی مصرف می‌کنند و دیگر آرد هدر نمی‌رود.
• افزایش کیفیت نان: رقابت بین نانوایان باعث ارتقای کیفیت می‌شود.
• رضایت تولیدکننده و مصرف‌کننده: هر دو طرف در شرایط شفاف فعالیت می‌کنند.
کرمی می‌گوید: «آرد یارانه‌ای کمتر از ۱۰ درصد در هزینه‌های تولید نان نقش دارد. اما دولت اجازه نمی‌دهد قیمت نان واقعی شود، در حالی که هزینه‌های دیگر مثل دستمزد و انرژی هر سال بالا می‌رود. این وضعیت، پایدار نیست.»
طبق گزارش‌ها، سالانه بیش از ۲۵۰ هزار میلیارد تومان یارانه به بخش آرد و نان اختصاص می‌یابد. اما این یارانه به جای آنکه به دست مصرف‌کننده نهایی برسد، در فرآیند توزیع، سهم سودجویان و واسطه‌ها می‌شود.
در سال ۱۴۰۲ هم مبلغ حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پرداخت شد، بدون آنکه رضایت مصرف‌کننده یا تولیدکننده تأمین شود. این حجم بزرگ از بودجه می‌تواند به شکل مؤثرتری مدیریت شود، مثلاً از طریق پرداخت مستقیم به خانوارها یا کارت‌های خرید هدفمند.
نتیجه‌گیری
الگوی فعلی مدیریت آرد و نان در ایران، به‌طور واضح ناکارآمد است. با وجود بودجه کلان یارانه، هنوز با صف‌های طولانی، نان بی‌کیفیت، و نارضایتی تولیدکنندگان و مردم مواجهیم. آنچه وضعیت را وخیم‌تر کرده، عدم شفافیت در زنجیره تأمین و توزیع و وجود بسترهای گسترده برای فساد و رانت‌خواری است.
