فرمول جدید دهک‌بندی یارانه خانوار در آبان ۱۴۰۴
وزیر رفاه از فرمول جدید دهک‌بندی یارانه‌ها خبر داد؛ این فرمول که بر اساس درآمد و وضعیت مالکیت مسکن افراد تنظیم شده است، تغییراتی در وضعیت دهک خانوارها ایجاد می‌کند؛ مثلاً خانواده‌ای ۳ نفره با درآمد ۳۰ میلیون تومان و خانه، در دهک هشتم قرار می‌گیرد، در حالی که مستأجر با درآمد بالاتر در یک دهک هستند.
به گزارش اینتیتر به نقل از خانه ملت،وزیر رفاه از فرمول جدید دهک‌بندی یارانه‌ها خبر داد؛ این فرمول که بر اساس درآمد و وضعیت مالکیت مسکن افراد تنظیم شده است، تغییراتی در وضعیت دهک خانوارها ایجاد می‌کند؛ مثلاً خانواده‌ای ۳ نفره با درآمد ۳۰ میلیون تومان و خانه، در دهک هشتم قرار می‌گیرد، در حالی که مستأجر با درآمد بالاتر در یک دهک هستند.
نماینده مردم لامرد در مجلس با انتقاد از پیشنهاد اخیر مبنی بر محروم کردن هر خانواری که در تهران یک خانه دارد و مجموع درآمدش بیش از ۳۰ میلیون تومان است از یارانه، گفت: این سنجه ساده‌انگارانه و ناعادلانه است و برای تعیین دهک‌ها باید اطلاعات آماری دقیق جمع‌آوری و سازوکار عادلانه‌ای طراحی شود.
سید موسی موسوی در گفت‌وگو با خانه ملت درباره لزوم بازنگری در معیار دهک‌بندی برای ارائه یارانه‌ها و کالابرگ گفت: باید یارانه ها برای اقشار ضعیف جامعه تقویت شود. هیچ‌کس مخالف این نیست که یارانه یا هر امتیازی در محل نیازمندی واقعی تخصیص یابد، اما اصل اجرای این سیاست باید بر مبنای عدالت باشد.
وی با اشاره به اظهارنظر اخیر وزیر کار مبنی بر اینکه هرکس در تهران یک خانه دارد و مجموع درآمد خانوار بیش از ۳۰ میلیون تومان است باید از دریافت یارانه محروم شود، این پیشنهاد را «از بیخ و بن خطا» خواند و توضیح داد: ممکن است در یک خانواده همه اعضا کار کنند، پدر، مادر، فرزند و مجموع درآمدشان از مرز مذکور بگذرد، اما این بدان معنا نیست که آن خانواده جزو دهک‌های برخوردار است یا ممکن است کسی در جنوب شهر یک آپارتمان ۵۰ یا ۶۰ متری داشته باشد که سال‌ها با فروش طلا، وام و کمک قرض الحسنه اقوام تهیه شده و اکنون مالک شده است؛ آیا باید چنین خانوارهایی با صاحبان ویلاهای چندصد متری یکسان در نظر گرفته شوند؟ این منطق صحیحی نیست.
نماینده مردم لامرد در مجلس افزود: تعیین دهک‌ها و حذف یارانه‌ها نیازمند کار آماری و جمع‌آوری اطلاعات دقیق است و تصمیم‌گیری‌های خلق‌الساعه و شتاب‌زده قابل قبول نیست؛ قاعده کار این است که ما به جای راه‌حل‌های کم‌هزینه و آنی، زحمت جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات اقتصادی و اصلاح سازوکارها را بپذیریم. تصمیمات آنی و بدون پشتوانه آماری مشکل‌زا خواهد بود.
وی در پایان خواستار اصلاح روش‌ها و طراحی سازوکار عادلانه برای دهک‌بندی دقیق شد و تأکید کرد: هزینه‌کردن یارانه و کالابرگ باید بر مبنای شفافیت و عدالت واقعی انجام شود تا از آسیب به خانوارهای ضعیف جلوگیری شود.
طبق اعلام رسمی، در صورت ارائه اطلاعات نادرست، یارانه‌های پرداختی باید بازگردانده شوند، هرچند معلولان و ایثارگران از لیست حذف‌شدگان مستثنی هستند.
دولت شاخص جدیدی به نام «خرید خرد» را به معیارهای دهک‌بندی یارانه نقدی اضافه کرده است. طبق این شاخص، خانوار سه‌نفره‌ای که میانگین ماهانه خرید خرد و اجاره‌بهای آنها طی شش ماه بیش از ۵۰ میلیون تومان باشد، در دهک‌های بالای درآمدی قرار گرفته و یارانه نقدی آنها حذف می‌شود.
این تصمیم با هدف ساده‌سازی ارزیابی وضعیت اقتصادی خانوارها و شناسایی دقیق‌تر پردرآمدها اتخاذ شده است. خرید خرد شامل تراکنش‌های انجام‌شده از طریق کارتخوان‌های فروشگاهی است و برای کاهش خطا، میانگین شش‌ماهه در نظر گرفته می‌شود.
با ابلاغ شاخص تازه‌ای از سوی دولت، معیار «خرید خرد» به فرآیند دهک‌بندی یارانه‌بگیران اضافه شد. این شاخص بر اساس تراکنش‌های خرید فروشگاهی محاسبه می‌شود و هدف آن شناسایی خانوارهای پردرآمد و حذف آنها از فهرست یارانه‌بگیران است. به گفته منابع دولتی، اگر میانگین خرید ماهانه یک خانوار سه‌نفره به همراه اجاره‌بها بیش از ۵۰ میلیون تومان در بازه شش‌ماهه باشد، یارانه آن خانوار قطع خواهد شد.
در این طرح، برای هر فرد سقف خرید خرد ماهانه ۱۰ میلیون تومان تعیین شده است. به‌عنوان مثال، برای خانوار سه‌نفره، سقف مجاز ۳۰ میلیون تومان در ماه است. مجموع هزینه‌های خرد و اجاره، مبنای محاسبه دهک اقتصادی قرار می‌گیرد. این معیار به‌دلیل دسترسی آسان دولت به داده‌های تراکنش‌های کارتخوانی و سهولت در تحلیل اقتصادی انتخاب شده است.
بر اساس گزارش‌ها، شناسایی منابع درآمدی واقعی خانوارها به‌دلیل تنوع مشاغل، درآمدهای غیررسمی و عدم شفافیت حساب‌های بانکی با دشواری همراه بوده است. از همین رو دولت تصمیم گرفته تا با تمرکز بر هزینه‌ها، به جای درآمدها، تصویر واضح‌تری از سطح زندگی خانوارها ترسیم کند. خرید خرد نسبت به گردش حساب، معیاری مستقیم‌تر برای سنجش مصرف است و می‌تواند دهک‌های بالاتر را بهتر از قبل تفکیک کند.
برخلاف طرح‌های گذشته که گاهی مبنای یک‌ماهه داشتند، این‌بار شاخص جدید بر پایه میانگین شش‌ماهه محاسبه می‌شود تا نوسانات موقت، مثل خریدهای فصلی یا هزینه‌های ناگهانی، موجب حذف اشتباه خانوارها از لیست یارانه‌بگیران نشود.
استفاده از شاخص خرید خرد می‌تواند دقت نظام دهک‌بندی را افزایش دهد، اما در عین حال، خطر خطا در تشخیص خانوارهای متوسط نیز وجود دارد. بسیاری از خانواده‌ها ممکن است به دلیل هزینه‌های اجاره یا خریدهای گروهی، به‌صورت اشتباه در دهک‌های بالا قرار گیرند. کارشناسان پیشنهاد می‌کنند دولت پیش از حذف یارانه‌ها، فرآیند بازبینی و اعتراض را تقویت کند تا عدالت اقتصادی حفظ شود.
