ماجرای انفجار بندر بیروت چه بود و چرا ابر قارچی در این حادثه تشکیل شد؟

به گزارش اینتیتر به نقل از رویداد۲۴، انفجار بندر بیروت به عنوان یکی از قوی‌ترین انفجار‌های غیرهسته‌ای تاریخ در چهارم اوت سال ۲۰۲۰ مصادف با ۱۴ مرداد ۱۳۹۹، در بندر بیروت رخ داد؛ واقعه ای در پایتخت لبنان که از آن به عنوان عروس خاوریانه یاد می شد. بر اساس گزارش منابع خبری و رسمی شدت انفجار به اندازه‌ای بود که تقریبا تمامی ساختمان‌های منطقهٔ اشرفیه را تخریب کرد. 

شدت انفجار به حدی بود که سازمان زمین‌شناسی آمریکا آن را معادل زمین لرزه‌ای به قدرت ۳.۳ ریشتر محاسبه کرد یعنی معادل حدود یک هزار تن تی‌ان‌تی. موج انفجار در ترکیه، سوریه، اسرائیل، بخش‌هایی از اروپا احساس و صدای آن در جزیره قبرس در فاصله ۲۵۰ کیلومتری شنیده شد.

علت انفجار با روایت‌های مختلفی اعلام شد، اما در نهایت منابع نسبتاً رسمی ذخیره ۲ هزار و ۷۵۰  تن آمونیوم نیترات در بندر بیروت را عامل اصلی انفجار اعلام کردند، ذخیره‌ای به مدت شش سال در گمرک بندر بیروت بدون ایمنی کافی نگهداری شده بود.

دولت لبنان  در پی انفجار به مدت دو هفته وضعیت اضطراری اعلام کرد. اعتراضات گسترده مردمی در خصوص بی کفایتی دولت در جلوگیری از این حادثه بعد از رخ دادن این انفجار شکل گرفت که منجر به استعفای دولت لبنان در ۱۰ اوت - حدود یک هفته بعد- شد. به دنبال استعفای دولت لبنان، حسان دیاب، نخست‌وزیرلبنان نیز استعفا داد.

انفجار بندر بیروت و خسارت‌ها

این حادثه باعث کشته شدن ۲۲۰ نفر و زخمی شدن حدود ۷۰۰۰ نفر و مفقود شدن بیش از ۱۱۰ نفر شد و همچنین بر اساس اعلام فرمانداری بیروت، بیش از ۳۰۰ هزار نفر بر اثر این حادثه بی‌خانمان شده‌اند.

قاضی مروان عبود، استاندار بیروت در گفت‌و‌گو با شبکه ماهواره‌ای العربیه با اشاره به اینکه نیمی از شهر در اثر انفجار آسیب دیده یا ویران شده، گفت: انفجار بیروت شبیه به انفجار هیروشیما و ناکازاکی بود.

بر اساس بیانیهٔ دولت لبنان که روز چهارشنبه، ۵ اوت ۲۰۲۰ منتشر شد، صد‌ها نفر در محدودهٔ انفجار مفقودالاثر و حدود ۳۰۰ هزار نفر بی‌خانمان شده‌اند. به گفتهٔ مروان عبود، فرماندار بیروت، تخمین‌های اولیهٔ مقامات این کشور، حکایت از خسارت ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلاری به شهر دارد.

این انفجار‌ها باعث مرگ نازار ناجاریان دبیرکل حزب کتائب لبنان و همچنین ژان بولفیس طراح فرانسوی گردید.

علت انفجار بندر بیروت

علت حادثه بلافاصله پس از رویداد آن مشخص نبود. رسانهٔ دولتی لبنان در ابتدا خبر از انفجار در انبار وسایل آتش‌بازی داد و دیگر گزارش‌ها آن را انفجاری در یک پایانهٔ نگهداری مواد نفتی یا شیمیایی گزارش کردند.

انبار‌هایی در این بندر وجود داشت که در آنها مواد شیمیایی شامل آمونیوم نیترات نگهداری می‌شد. مدیر مسئول امنیت عمومی لبنان اعلام کرد، انفجار به دلیل وجود مواد شدیداً قابل اشتعال که سال‌ها در آن محل نگهداری می‌شدند، روی داده است. این مواد متعلق به کشتی «MVRhosus» با پرچم مولداوی بوده که در سال ۲۰۱۴ به دلیل مشکلات فنی موتور در بیروت پهلو گرفته بود. کشتی حامل محموله حدود ۲٬۷۵۰ تنی آمونیوم نیترات از مبدأ باتومی، گرجستان به مقصد بیرا، موزامبیک بوده، که پس از مشکل به وجود آمده برای آن و نداشتن صرفهٔ اقتصادی برای انتقال مجدد، توسط مالکش رها شده بود. این محموله توسط دولت توقیف شده و حدود ۶ سال در این مکان بدون رعایت مسائل ایمنی نگهداری می‌شده است.

گمانه زنی رسانه‌های غربی درباره انفجار بندر بیروت

گمانه زنی‌های رسانه‌های غربی درباره انفجار بندر بیروت از جمله فاکس نیوز مدعی شدند که این بندر تحت کنترل حزب الله بوده اما در مقابل سید حسن نصرالله، دبیرکل وقت حزب‌الله، این ادعا را رد و اعلام کرد که این حزب نه بندر بیروت را اداره می‌کند و نه چیزی در آن داشته است. میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان طی مصاحبه‌ای در ۲۸ مرداد ۱۳۹۹ گفت، محال است انفجار بندر بیروت از انفجار انبار مهمات حزب‌الله نشأت گرفته باشد. او تأکید کرد که حزب‌الله در بندر بیروت هیچ تسلیحاتی انبار نکرده بود.

سرنوشت زباله‌های شیمیایی این حادثه

پس از این سانحه یک شرکت آلمانی وظیفه پاکسازی شهر بیروت از مواد سمی ناشی از این انفجار ویرانگر را بر عهده گرفت. متخصصان آلمانی که از چندین هفته قبل‌تر به بیروت رفته بودند تا زباله‌های شیمیایی و غیرشیمیایی ناشی از انفجار سال گذشته در این بندر را برای انتقال به آلمان آماده سازند، این مواد شیمیایی را در بندر بیروت جمع‌آوری کرده بودند و در نهایت یک کشتی بابری حامل ۵۹ کانتینر مواد شیمیایی سمی و خطرناک در ۱۶ مه از بندر بیروت به آلمان منتقل شد. این مواد پس از رسیدن به آلمان ابتدا در روستایی نزدیک دریای شمال انبار شده و بعد در برمن، هامبورگ، برونزبوتل و کاسل بازیافت یا دفع شدند.

ابرقارچی در تصاویر انفجار بندر بیروت

در تصاویر منتشر شده از انفجار بندر بیروت دود قارچی شکلی تشکیل شده بود که بسیاری آن را نشانه‌ای از هسته‌ای بودن انفجار می‌دانستند. در همان زمان، اما یک رسانه آمریکایی طی مقاله‌ای با اشاره به چند مورد از انفجار‌هایی که در هنگام وقوع آنها ابر قارچی تشکیل شده، اما خبری از انفجار هسته‌ای نبوده، فرضیه هسته‌ای بودن انفجار روز گذشته در بندر بیروت را رد کرده است.

یکی از مرگبارترین انفجار‌هایی که بشر عامل آن بوده و در هنگام وقوع آن ابر قارچی تشکیل شده، انفجار مهیبی است که اواخر سال ۱۹۱۷ میلادی –تقریباً سه دهه قبل از اینکه اولین بمب اتمی به دست آمریکایی‌ها ساخته شود و فاجعه هیرشیما را رقم بزند- در بندر هالیفکس کانادا رخ داده است.

انفجار بندر هالیفکس که تا پیش از انفجار اتمی هیروشیما بزرگترین انفجار دارای عامل بشری در تاریخ به شمار می‌رفت، حدود ۲۰۰۰ کشته، ۹۰۰۰ مجروح و ۶۰۰۰ بی‌خانمان بر جای گذاشت. خسارات و تلفات انفجار به حدی بود که کشور‌های دیگر نیز برای کمک به دولت کانادا وارد عمل شدند.

البته برای نام بردن از انفجار‌های غیراتمی که در آنها ابر قارچی تشکیل شده، نیازی نیست بیش از یک قرن به عقب بازگردیم. به نوشته نشریه فوربس، در آوریل سال ۲۰۱۳ [فروردین‌ماه ۱۳۹۲]در پی انفجار یک کارخانه تولید کود شیمیایی در منطقه «مک لنن» در ایالت تگزاس، ابر قارچی تشکیل شده بود؛ در حالی که یک انفجار اتمی رخ نداده بود.

نشریه فوربس در ادامه خاطرنشان کرده است که در سال ۲۰۰۸ نیز وقوع انفجار در پالایشگاهی در همان منطقه از تگزاس، باعث شکل‌گیری ابر قارچی شده و تصاویر آن ابر قارچی تا مدتی در فضای مجازی دست به دست می‌چرخیده است.