استارلینک در ایران؛ گران با دسترسی آزاد و اجتناب‌ناپذیر
کد خبر :
۳۵۷۲۸۲
استارلینک که بنا به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس مقابله با آن دشوار و نامحتمل است، اکنون نسل سوم ماهواره‌های خود را آزمایش می‌کند و در آخرین پیشرفت‌ها امکان ارتباط مستقیم با گوشی موبایل نیز فراهم شده است.
به گزارش اینتیتر به نقل از پیوست، استارلینک که بنا به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس مقابله با آن دشوار و نامحتمل است، اکنون نسل سوم ماهواره‌های خود را آزمایش می‌کند و در آخرین پیشرفت‌ها امکان ارتباط مستقیم با گوشی موبایل نیز فراهم شده است.
تجهیزات از ۴۰ میلیون تا ۲۰۰ میلیون
استارلینک در ایران علاوه بر وب‌سایت‌های فارسی زبانی که اقدام به فروش این تجهیزات می‌کنند، در انبوهی از حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی نیز قابل تهیه است. ضمن اینکه از طریق شهرهای مرزی در جنوب و غرب کشور نیز می‌توان مدل‌های مختلفی را تهیه کرد.
با وجود اینکه تهیه استارلینک چندان دور از دسترس نیست اما باید به دو نکته مهم اشاره کرد. اول اینکه ورود این تجهیزات غیرقانونی است و در صورت کشف علاوه بر مصادره مال طبق قوانین مبارزه با قاچاق، امکان برخورد کیفری نیز وجود دارد. نکته دوم کلاهبرداری‌های متعددی است که با نام فروش استارلینک انجام می‌شود و باید به فروشندگانی که اقدام به دریافت بیعانه می‌کنند با دید تردید نگاه کرد.
در حال حاضر آنتن‌های نسل دوم استارلینک پرفروش‌ترین مدل‌ها هستند که با قیمت‌هایی از ۷۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد. فروشندگان همیشه حاضر به دریافت ریال نیستند و وجه رایج معامله این دستگاه‌ها عمدتاً تتر و پرفکت‌مانی است. برخی نیز ترجیح می‌دهند دلار یا سایر رمزارز‌ها را دریافت کنند. بنابراین امکان نوسان قیمت همیشه وجود دارد.
آنتن‌های نسل سوم دارای سرعت و کیفیت بهتری هستند و سرعت آنها به طور معمول بیش از ۳۰۰ مگابایت بر ثانیه است. در مناطقی با آبوهوای نامساعد این سرعت کاهش پیدا می‌کند. این گیرنده‌ها هنوز مانند نسل دوم پرتعداد نیستند ولی با کمی جستجو می‌توان آنها را پیدا کرد. این مدل‌ها بیش از ۹۰ میلیون قیمت دارند.
بهای پک کامل نسل اول این تجهیزات شامل آنتن و روتر وایرلس بین ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان است. علاوه بر موارد بالا یک مدل مینی وجود دارد که آن را در بازار‌های زیرزمینی داخلی پیدا نکردیم. این مدل حدود ۱ کیلوگرم وزن دارد و ابعاد آنتن آن ۲۵*۳۰ سانتی‌متر است.
هزینه‌های استارلینک شامل دو قسمت بهای تهیه تجهیزات و اشتراک ماهانه است. استارلینک برای کاربرد‌های مختلف تجهیزات متفاوتی را پیشنهاد می‌کند که نمونه آن را در تصویر زیر می‌بینید. هزینه اشتراک ماهانه نیز در کشور‌های مختلف می‌تواند متغیر باشد ضمن اینکه به حجم مصرفی اینترنت نیز مرتبط است.
استارلینک دارای ۳ پلن برای کاربران خانگی است که شامل مسکونی، روم و کشتی می‌شود. برای کاربران تجاری نیز چهار پلن وجود دارد. این پلن‌ها ثابت، متحرک زمینی، متحرک دریایی و متحرک هوایی نام دارند.
مدل Roam برای کاربرانی مانند کوچ‌نشین‌های دیجیتالی است که همواره در سفر هستند یا در کمپر‌های خود زندگی می‌کنند.
بهترین و البته گران‌ترین مدل استارلینک با نام ماریتایم (Maritime) به فروش می‌رسد. این مدل اگرچه در سایر کشور‌ها به قیمت ۱۰۰۰ دلار عرضه می‌شود اما برای خرید آن در ایران باید بین ۱۷۰ تا ۲۳۰ میلیون تومان هزینه کنید. نسخه‌های دیگری با آنتن دوگانه و پهنای‌باند بیشتر هستند که قیمت آنها تا ۵ هزار دلار نیز افزایش پیدا می‌کند.
ماریتایم برای استفاده در کشتی‌ها طراحی شده و بیشترین کیفیت را در محیط‌هایی با آبوهوای نامساعد ارائه می‌دهد. استارلینک ماریتایم به دلیل وجود GPS و اتصال به ماهواره‌های بیشتر، دارای پایدارترین کیفیت اینترنت است. این آنتن‌ها می‌توانند به ماهواره‌های بیشتری متصل شوند و امکان اتصال ثابت در حین حرکت را فراهم می‌کند. البته می‌توان از این آنتن به‌صورت ثابت نیز استفاده کرد ولی مزیت‌های آن برای کار در کشتی‌ها است.
گزارش مرکز پژوهش‌ها در مورد اینترنت ماهواره‌ای
مرکز پژوهش‌های مجلس سال گذشته در گزارشی با عنوان «تحلیل وضعیت خدمات اینترنت ماهوار های مدار پایین در ایران» که به صورت مشخص روی استارلینک تاکید داشت، اعلام کرده بود روش‌هایی که بر برخورد و مقابله با اینترنت ماهواره‌ای تاکید دارند، کاربرد موقتی خواهند داشت و با فراگیرشدن آن، بخش اعظمی از کاربران امکان دسترسی بیشتر به این فناوری را خواهند داشت و کنترل آن بسیار نامحتمل و دشوار خواهد بود، آنچنان که در موضوع شبکه‌های ماهوار های تلویزیونی شاهد آن بوده و هستیم.
این مرکز پیشنهادات مختلفی با رویکرد‌های متفاوت در مورد مواجهه با اینترنت ماهواره‌ای مطرح کرده بود که از میان آنها می‌توان به تفاهم نامه همکاری و اعطای مجوز به شرکت‌های اینترنت ماهواره‌ای، ایجاد ائتلاف برای توسعه و مشارکت اینترنت ماهواره‌ای، راهکار‌های سلبی داخلی از جمله جرم انگاری خریدوفروش و بهر هبرداری از تجهیزات و اشتراک بدون مجوز اشاره کرد.
یکی از مهمترین پیشنهادات این مرکز رفع موانع ساختاری در جهت تقویت مزیت رقابتی اتصال زمینی بود و در همین راستا گفته بود اقداماتی مانند پوشش مناطق ارتقای کیفیت دسترسی زمینی به اینترنت و هوشمندسازی دسترسی به خدمات و محتوا، حمایت از توسعه 5G و فیبرنوری، پوشش مناطق غیرمتصل و تخصیص یارانه برای شرکت‌های ISP می‌توانند اینترنت ماهواره‌ای را در حاشیه قرار دهند.
تهدید استارلینک باعث توسعه فیبر نوری شد
حضور استارلینک در ایران قبل از شیوع کرونا مطرح شد و در ابتدا کسی آن را جدی نگرفت. البته در همان دوره هم تعداد ماهواره‌های این منظومه چندان قابل توجه نبود اما سرعت رشد آنها باعث شد تا بعد از مدتی در سال ۹۹ ابوالحسن فیروزآبادی رئیس وقت مرکز ملی فضای مجازی از تشکیل کارگروه برای مواجهه با خدمات اینترنت ماهواره‌ای خبر دهد.
نهاد‌های تصمیم‌گیر، تهدید اینترنت ماهواره‌ای و در مراحل بعد ارتباط مستقیم ماهواره‌ها با گوشی بدون نیاز به عبور از دست‌انداز نهاد‌های رگولاتور را جدی گرفتند. فیروزآبادی در گفتگو با مهر اعلام کرد اینترنت ماهواره‌ای می‌تواند بر حکمرانی فضای مجازی خدشه وارد کند و به همین دلیل تدابیری در مرکز مرکز ملی فضای مجازی در نظر گرفته شده که از مهمترین این تدابیر، تقویت شبکه اینترنت ثابت کشور است. این رویکرد باعث شد تمام ارکان حاکمیت مانند قوه مجریه و مقننه برای توسعه فیبرنوری رویکردی یکپارچه اتخاذ کنند و به همین دلیل بود که قوانین مرتبط با آن در مجلس تصویب شد.
فیروزآبادی با اشاره به توسعه سریع استارلینک گفت: «ما با این موضوع مواجه هستیم که منظومه‌های ماهواره‌ای در حال آمدن هستند و ممکن است به یکباره کل شبکه ملی اطلاعات زیر سؤال برود؛ اگر شبکه ملی اطلاعات نتواند خدمات بهتر، ارزان‌تر، با سرعت بیشتر و با تنوع بیشتر ارائه دهد، عملاً شبکه ملی، تحت الشعاع شبکه‌های جهانی اینترنت ماهواره‌ای که عمدتاً هم آمریکایی هستند قرار خواهد گرفت.»
آماری در مورد استارلینک
استارلینک امکان دسترسی ۴۹.۹ میلیون نفر جمعیت روستایی در ایالات متحده به اینترنت را فراهم کرده است و بیش از ۵۳ میلیون نفر نیز از این خدمات برای دورکاری در ایالات متحده استفاده می‌کنند.
استارلینک در سال ۲۰۱۹ راه‌اندازی شد و با استفاده از ماهواره‌های مدار پایین زمین (LEO) اینترنت پرسرعت را ارائه می‌دهد. این شرکت تصمیم دارد در سال جاری ارتباط مستقیم با موبایل‌ها را توسعه دهد. در سال گذشته میلادی استارلینک ۲ میلیون مشترک داشت و با ۵۴۶۹ ماهواره در مدار، درآمدی بالغ بر ۹ میلیارد دلار (آمریکا) کسب کرد.
متوسط سرعت دانلود در شبکه ماهواره‌ای استارلینک ۲۲۰ مگابیت بر ثانیه و سرعت آپلود ۶.۶ مگابیت بر ثانیه است. استارلینک دارای ۹۹٪ آپ‌تایم با سرعت دانلود متوسط ۲۰۰ مگابیت بر ثانیه است که از این نظر رقیب فیبر نوری است.
ایلان ماسک در همان ابتدای وقایع سال ۱۴۰۱ در توئیتی خواستار لغو تحریم‌های ایالات متحده برای دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای در ایران شد و در مدت کوتاهی وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد شرکت‌های فناوری در حوزه ارتباطات از تحریم‌ها معاف هستند و می‌توانند خدمات خود را در ایران ارائه دهند. البته این موضوع بیشتر جنبه نمایشی داشت زیرا صرف‌نظر از اینکه امکان استفاده از استارلینک در ایران فراهم باشد موضوع پرداخت‌ها و خدمات بانکی برای استفاده از این سرویس مطرح بود.
در دی ماه همان سال نیز مجوز عمومی جدید وزارت خزانه‌داری آمریکا که با عنوان D-2 منتشر شد که در ظاهر نشان‌دهنده کاهش تحریم‌های آمریکا در حوزه استفاده از نرم‌افزار‌ها و خدمات ارتباطی خصوصاً در حوزه اینترنت بود. این اقدام نیز بیشتر جنبه نمایشی داشت زیرا تغییر چندانی در رویکرد شرکت‌های فناوری نسبت به کاربران ایرانی ایجاد نشد. با این حال آمریکا به‌طور علنی از بکارگیری استارلینک در ایران حمایت کرد.
اولین واکنش ایران به ایلان ماسک
پس از اینکه با مجوز خزانه‌داری آمریکا امکان ارائه خدمات در ایران فراهم شد، وزارت ارتباطات طی نامه‌ای به ایلان ماسک، ارائه خدمات در ایران را مشروط به رعایت قوانین سرزمینی اعلام کرد. این همان نامه‌ای بود که ایلان ماسک در گفتگو با نخست وزیر اسرائیل از لحن بسیار مؤدبانه آن سخن گفت. نخست وزیر اسرائیل نیز به این گفته‌ها واکنش نشان داد و گفت با این نامه خام نشو! ایلان ماسک در کل رویکردی غیرجدی به این مسأله داشت و گفت تعجب کردم روی نامه شعارهای مرگ بر آمریکا و مرگ بر اسرائیل نوشته نشده بود.
وزیر ارتباطات: به‌طور مشروط استقبال می‌کنیم
وزیر ارتباطات با یادآوری لندینگ رایت در قوانین بین‌المللی اعلام کرد از فعالیت شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت ماهواره‌ای در ایران به شرط رعایت قوانین کشور استقبال می‌کند. زارع پور گفت: «طبق قواعد بین‌المللی هر اپراتور ماهواره‌ای بخواهد در قلمرو سرزمینی کشوری فعالیت کند باید قواعد سرزمینی (Landing Right) آن کشور را رعایت کند. این را به همه اپراتور‌های ماهواره‌ای از جمله استارلینک، وان‌وب و… ابلاغ کرده‌ایم. اگر این قواعد را بپذیرند استقبال می‌کنیم. هم‌اکنون نزدیک به سه هزار روستا داریم که هنوز به اینترنت متصل نیستند.»
شکایت به ITU
ایران پس از اینکه تغییر رویه‌ای از سوی استارلینک مشاهده نکرد، موضوع را از طریق ITU اپیگیری کرد. در این نامه نوشته شده که استارلینک صرفاً یک پروژه غیرنظامی نیست و دارای اهداف مشخص برای نظامی‌سازی و تقویت یک مسابقه تسلیحاتی در فضا برای تهدید امنیت ملی کشور‌ها است. بنابراین، جمهوری اسلامی ایران حق ذاتی خود را برای پاسخگویی بر اساس قوانین بین‌المللی و منشور ملل متحد به هرگونه تهدید یا اقدام نادرست علیه حاکمیت ملی و تمامیت ارضی خود محفوظ می‌داند. رفتار و اقدام شرکت‌های اینترنت ماهواره‌ای بدون مجوز در خاک ایران، نقض آشکار حاکمیت است که شامل امتناع از رعایت قانون OST۱۹۶۷ می‌شود.
به دنبال این نامه، اتحادیه جهانی مخابرات هم شرکت «اسپیس ایکس» را مکلف به همکاری با جمهوری اسلامی ایران برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای کرد. ITU از کشور‌های مسئول خواست که به قید فوریت اقدامات خود را بر قواعد سرزمینی ایران منطبق کنند و برای فعالیت در ایران از طریق رگولاتوری این کشور مجوز بگیرند.
موضع‌گیری اتحادیه جهانی مخابرات به موضوعات گوناگون فراتر از نظر مشورتی است ولی الزام اجرایی جدی هم ندارد. به عنوان مثال روسیه بیشترین سطح اختلال را از طریق ارسال پارازیت روی اینترنت استارلینک دارد اما واکنش ITU در حد درخواست و توصیه است.
واکنش استارلینک: شماره بفرستید
استارلینک به دنبال درخواست ITU توپ را در زمین ایران انداخت و اعلام کرد حذف بیم ماهواره در یک منطقه جغرافیایی به دلیل ایجاد اختلال در سرویس کشور‌های همسایه امکان‌پذیر نیست اما ایرانی‌ها اگر دستگاهی پیدا کردند که در این کشور فعال است می‌توانند شماره کیت را برای آنها ارسال کنند تا این خدمات برای دستگاه مورد نظر مسدود شود. البته ایران نیز در واکنش به این پاسخ اعلام کرد روی درخواست اولیه خود اصرار دارد و عملاً نمی‌توان دستگاه‌های موجود را شناسایی کرد.
آیا استارلینک قابل شناسایی است؟
کارشناسان معتقدند امکان شناسایی اینترنت ماهواره‌ای کار دشواری است ولی با توجه به اینکه این تجهیزات دارای ارتباط دو سویه با ماهواره هستند می‌توان آنها را از طریق روش‌های خاص ردیابی کرد. یکی از این روش‌ها استفاده از پهپاد است که با پایش مناطق و اندازه‌گیری امواج فرکانسی می‌تواند به‌طور نسبی موقعیت ارسال‌کننده را شناسایی کند.
یکی از رویکرد‌های وزارت ارتباطات نیز برخورد با تجهیزات غیرمجاز بود و عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات در صفحه ویراستی خود از اقدامات انجام شده برای جمع‌آوری این تجهیزات نوشت: یکی از کار‌های روزمره همکارانم در سازمان تنظیم مقررات برای ارتقا و تضمین کیفیت ارتباطات، پایش طیف‌های فرکانسی مختلف در کشور و شناسایی و جمع‌آوری تجهیزات غیرمجازی است که منجر به ایجاد اختلال در شبکه می‌شود. در این دوره «تجهیزات پایش فرکانس» ۴۰درصد افزایش داده شد.
در آرزوی پایان فیلترینگ
شاید پس از دو دهه فیلترینگ ناموفق و آزاردهنده در ایران این راه‌حل بتواند دسترسی کاربران به اینترنت آزاد را فراهم کند و علاوه بر ایجاد ظرفیت‌های بزرگ اقتصادی، گامی در جهت احیای محتوای ایرانی در فضای بین‌المللی و دیپلماسی عمومی بردارد.
سرانجام بعد از آنچه در ۲۰ سال گذشته بر کاربران اینترنت ایران گذشته، خدمات استارلینک و شرکت‌های مشابه آن نوید پایان فیلترینگ را می‌دهند. هر چند که زمان آن مشخص نیست اما وقوع آن حتمی است. با این حال تجربه دهه‌های گذشته برخورد با فناوری از ویدئو و ماهواره تا تماس ویدیویی با اینترنت 4G نشان می‌دهد احتمال برخوردهای سلبی و مقابله با اینترنت ماهواره‌ای در یک محدوده زمانی جدی خواهد بود و پس از آن مسئولان با این فناوری سازگار خواهند شد.
هم اکنون دیگران میخوانند
دعوای داغ
