باور منفی به پیری؛ راهی متناقض اما مؤثر برای طولانیتر شدن عمر؟
نظریه «تجسم کلیشهها» نشان داد که افکار منفی درباره پیر شدن میتواند طول عمر انسان را کوتاه کند و به همین دلیل، پیام اصلی به عموم این بود که باید با باورهای سنستیزانه مقابله کرد و روی مزایای سالمندی تمرکز گذاشت.
به گزارش اینتیتر، نظریه «تجسم کلیشهها» نشان داد که افکار منفی درباره پیر شدن میتواند طول عمر انسان را کوتاه کند و به همین دلیل، پیام اصلی به عموم این بود که باید با باورهای سنستیزانه مقابله کرد و روی مزایای سالمندی تمرکز گذاشت. در نتیجه، اکنون وبسایتها و توصیههای زیادی وجود دارد که تأکید میکنند باید ذهن را از تصویرهای مرتبط با ضعف و بیماری در دوران پیری پاک کرد، و حتی در قطعنامه ۲۰۲۵ انجمن روانشناسی آمریکا درباره سنستیزی هم بهطور جدی تأکید شده که سنستیزی به سلامت روانی و جسمی آسیب میزند.
به گزارش سایکولوژی تودی، با این حال، پژوهش تازهای که با استفاده از پرسشنامه «نگرش به پیری» انجام شده، یک پارادوکس را نشان میدهد؛ اینکه برخی شکلهای سنستیزی، وقتی فرد خود را از گروه «سالمندان دیگر» جدا میبیند، میتوانند به طور متناقض با طول عمر بیشتر همراه باشند. در این رویکرد، فرد ممکن است درباره «افراد مسن» کلیشههای منفی داشته باشد، اما در مورد آینده خودش، تصویری مثبتتر ببیند و عملاً خود را «جزو پیرها» محسوب نکند.
تحلیل دادههای یک مطالعه طولی آلمانی روی چند صد بزرگسال ۳۰ تا ۸۰ ساله در دورهای ۱۵ ساله نشان داد کسانی که نگرش منفیتری نسبت به سالمندان به طور کلی داشتند، اما همزمان خود را از آن گروه متمایز میکردند، احتمالاً عمر طولانیتری داشتند. پژوهشگران این فرایند را نوعی «جستوجوی ناهمسانی» مینامند؛ یعنی پذیرش این ایده که «پیری بد است» ولی امتناع از اینکه خود را واقعاً فردی پیر بدانند.
نویسنده یادآور میشود که این سازوکار، هرچند ممکن است برای بقا مفید باشد، اما به شکل غمانگیزی کلیشههای سنستیزانه را در جامعه بازتولید میکند، زیرا هر نسل برای احساس بهتر درباره خود، مجبور میشود خود را از «پیرها» جدا نشان دهد. در مقابل، قطعنامه انجمن روانشناسی آمریکا بر این نکته تأکید میکند که جامعه باید فعالانه با کلیشههای منفی درباره سالمندی مقابله کند و تصویر پیری را به سمت توانمندی، تجربه و شایستگی تغییر دهد.
نویسنده پیشنهاد میکند هر فرد در زندگی روزمره خود نسبت به سنستیزی در رسانهها و گفتوگوها حساس باشد، از بهکار بردن «لحن کودکانه» در صحبت با سالمندان خودداری کند، در برابر شوخیها و اظهارنظرهای تحقیرآمیز واکنش نشان دهد و الگوهای مثبت از سالمندی را برجسته کند. در نهایت، تأکید میشود که در عین دشوار بودن آشتی با روند پیر شدن، پذیرش تدریجی پیری و کنار گذاشتن فاصلهگذاری تحقیرآمیز با «دیگرانِ پیر» میتواند به احساس رضایت و پُربارتر شدن این مرحله از زندگی کمک کند.
