الکل خوراکی اتانول است یا متانول ؟

صحبت از دو محلولی است که ظاهراً تنها تفاوتشان در حروف اول نوشتاری آن‌هاست. اما در باطن یکی از آن‌ها سمی است. دیگری می‌تواند ضدعفونی کننده باشد.

جهت آشنایی با فرق اتانول و متانول بهتر است ابتدا با این دو الکل آشنا شوید. اتانول یک الکل ساده با فرمول شیمیایی CH3CH2OH است که به صورت یک مایع فرار ، قابل اشتعال و بی رنگ مشاهده می شود. بوی مشخصی مشابه الکل دارد.

اتانول به طور طبیعی با تخمیر قندها توسط مخمرها یا از طریق فرآیندهای پتروشیمی مانند هیدراتاسیون اتیلن بدست می آید. این ماده یک روانگردان تفریحی و ماده موثره در نوشیدنی های الکلی است که به عنوان یک ضد عفونی کننده در مصارف پزشکی استفاده می شود.

متانول الکل دیگری با فرمول CH3OH است که سبک ، فرار ، بی رنگ و قابل اشتعال است. وی الکلی متمایز شبیه بوی اتانول دارد. اما بوی آن تندتر و تیز تر است.

متانول (الکل چوب) یک ماده سمی است که چه استعمال خارجی و یا داخلی آن می تواند سبب مسمومیت شود. این ماده معمولا از فرایند های سنتزی بدست می آید. اتانول (الکل میوه) سمی نیست. حتی مصرف خوراکی آن در غلظت های مجاز در بسیاری از کشور ها رواج دارد.

این ماده معمولا در کارخانه های مواد غذایی و با تخمیر محصولاتی مثل کشمش، ذرت ، خرما و… تولید می شود. نگین تجارت شرق در این مقاله به بررسی تفاوت های این دو الکل و نحوه تعیین درصد خلوص آن ها پرداخته است. تا انتهای مطلب همراه ما بمانید.

اتانول (ethanol )

اتانول (الکل سفید) از دیرباز برای بشریت شناخته شده و عمدتاً از فرآیند تخمیر آب میوه‌ها تولید می‌شده است. اولین تقطیر اتانول به جابر بن حیان و تولید الکل خالص به محمد بن ذکریای رازی نسبت داده می‌شود.

اتانول (ethanol ) یا اتیل الکل یک الکل ساده با فرمول شیمیایی C₂H₅OH است که در صنایع مختلف و مصارف گوناگونی کاربرد دارد. این ماده با بوی خاصی همراه است و قابلیت اشتعال دارد.

ویژگی‌ها و خواص اتانول (Ethanol)

• فرمول شیمیایی: C₂H₆O یا CH₃CH₂OH یا C₂F₅OH
• خواص فیزیکی: اتانول بی‌رنگ، شفاف و بوی مشخصی دارد. در تماس با پوست باعث خشکی می‌شود و تنفس آن می‌تواند منجر به سرفه و سردرد گردد.
• نقطه انجماد پایین: استفاده از اتانول در صنعت یخ‌سازی به دلیل نقطه انجماد پایین آن رایج است.
• قابلیت اشتعال: اتانول بسیار اشتعال‌پذیر بوده و قابلیت شعله‌ور شدن دارد.
• دانسیته (چگالی) : 0.789 g/cm3 (at 25°C)
• دما ذوب : −۱۱۴ درجه سلسیوس (−۱۷۳ درجه فارنهایت؛ ۱۵۹ کلوین)

کاربردها و موارد استفاده

• مصارف خوراکی و نوشیدنی‌ها: اتانول در نوشیدنی‌های الکلی با درصدهای مختلف یافت می‌شود و به عنوان یک ماده روان‌گردان می‌تواند بر سلسله اعصاب و مغز تاثیرگذار باشد.

صنعت

• مواد آرایشی و بهداشتی: به عنوان حلال در تولید عطرها و لاک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• ضدعفونی‌کننده‌ها: محلول اتانول با درصد 70 تا 85 درصد به عنوان ضدعفونی‌کننده استفاده می‌شود، زیرا پروتئین‌ها را تغییر داده و چربی‌ها را حل می‌کند و باعث از بین بردن میکروارگانیسم‌ها می‌شود.
• پخش یکنواخت رنگ: در صنایع غذایی برای توزیع یکنواخت رنگ‌های خوراکی و افزایش طعم عصاره‌ها به کار می‌رود.

سوخت و انرژی

•  بهبود عملکرد بنزین: در کشورهای مانند ایالات متحده، اتانول به بنزین افزوده می‌شود تا عملکرد وسایل نقلیه را بهبود بخشد.

کاربردهای پزشکی:

• • ضدعفونی‌کننده‌ها: در دستمال‌های مرطوب پزشکی، ژل‌ها و محلول‌های ضدعفونی‌کننده دست برای از بین بردن ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها استفاده می‌شود. با حل کردن دولایه لیپیدی غشا و دناتوره کردن پروتئین‌های آن‌ها میکروارگانیسم‌ها را از بین می برد.  در برابر اکثر باکتری‌، قارچ‌ و ویروس مؤثر است. اما در درون هاگ‌های باکتری‌ها تاثیر ندارد. در آن مورد از آب اکسیژنه استفاده می‌کنند. 
    • درمان مسمومیت: به عنوان پادزهر در مسمومیت با متانول استفاده می‌شود.
    • حلال‌داروها: در تولید داروهای محلول در آب و ترکیبات داروئی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، آماده‌سازی‌های مایع داروهای ضد درد، داروهای سرفه و سرماخوردگی، و دهان‌شویه‌ها، ممکن است تا ۲۵ درصد اتانول داشته باشند.و ممکن است لازم باشد افرادی که  به آن واکنش نشان می دهند. از مصرف آن اجتناب کنند.  اتانول عمدتاً به عنوان یک نگهدارنده ضد میکروبی در بیش از ۷۰۰ داروی مایع از جمله استامینوفن، مکمل‌های آهن، رانیتیدین، فوروزماید، مانیتول، فنوباربیتال، تری متوپریم/سولفامتوکسازول و داروهای سرفه بدون نسخه یافت می شود.
    • داروهای بیهوشی : این ماده، یکی از قدیمیترین آرام بخش ها است. در گذشته عموما به عنوان ماده بیهوشی استفاده شده است. مسمومیت با اتانول از غلظت حدود %۰/۰۳ تا %۰/۰۵ در خون آغاز می شود. زمانیکه  این غلظت به حدود ۰/۴٪ برسد. باعث کمای القایی می شود. با این حال می تواند مسمومیت کشنده داشته باشد.

تفریحی 

• اتانول به عنوان یک ضعیف کننده سیستم عصبی مرکزی یکی از رایج‌ترین داروهای روانگردان مصرفی به حساب می آید. با وجود خواص روانگردان، اعتیادآور و سرطان زا الکل، در اکثر کشورها به راحتی در دسترس و بفروش می رسد. البته یک سری قوانین در این کشورها وجود دارد. و آن این است که فروش آن، برای خردسالان ممنوع است. فروش این ماده در ایران ممنوع است.

• در پستانداران، اتانول عمدتاً توسط آنزیم‌های الکل دهیدروژناز در کبد و معده متابولیزه می‌شود. این آنزیم‌ها اکسیداسیون اتانول به استالدئید (اتانال) را کاتالیز می‌کنند:

CH3CH2OH + NAD+ → CH3CHO + NADH + H+

پادزهر

• اتانول ممکن است به عنوان پادزهر برای مسمومیت با اتیلن گلیکول و مسمومیت با متانول استفاده شود.  این فرایند را با عمل به عنوان یک بازدارنده رقابتی در برابر متانول و اتیلن گلیکول برای الکل دهیدروژناز  صورت می گیرد. عوارض جانبی زیادی دارد. ولی به علت  اما  ارزان‌تر و در دسترس بودن نسبت به فومپیزول به عنوان پادزهر برای موارد فوق استفاده می شود. 

سایر کاربردها:

• • حلال: به دلیل حلالیت بالا در اکثر مایعات آلی، یک ماده حلال پرکاربرد است.
  • نگهدارنده: در رنگ‌ها و محصولات پاک‌کننده از اتانول به عنوان نگهدارنده استفاده می‌شود.

اتانول به دلیل نقطه انجماد پائین در صنعت ضدیخ‌سازی کاربرد دارد.. حلال بسیار خوبی است و در صنعت عطرسازی، رنگسازی و … مورد استفاده قرار می گیرد. محلول ۷۰ تا ۸۰ درصد آن به عنوان محلول ضدعفونی‌کننده استفاده می شود.

نکات ایمنی

• جذب رطوبت: الکل به سرعت رطوبت هوا را جذب می‌کند.
• خشکی پوست: دست‌ها در تماس با اتانول خشک می‌شوند؛ توصیه می‌شود هنگام کار با اتانول از دستکش استفاده کنید و برای رفع خشکی از گلیسیرین بهره ببرید.

متانول (CH₃OH)

متانول برای اولین بار در سال 1923 توسط شیمیدان آلمانی ماتیاس پیر تولید شد. در گذشته، متانول از طریق تقطیر مخرب چوب به دست می‌آمد. امروزه، روش مدرن تهیه متانول شامل ترکیب مستقیم گاز مونوکسیدکربن و هیدروژن در حضور کاتالیزور است.

متانول که به نام‌های دیگری همچون متیل الکل، الکل چوب یا کاربینول شناخته می‌شود، ساده‌ترین نوع الکل است. این ماده از یک گروه متیل (CH₃) متصل به یک گروه هیدروکسیل (OH) تشکیل شده است.

خواص فیزیکی

• حالت فیزیکی: متانول یک مایع بی‌رنگ با بوی مشابه الکل اتیلیک است.
• نقطه جوش: 64.96 درجه سلسیوس (148.93 درجه فارنهایت)
• نقطه انجماد: -93.9 درجه سلسیوس (-137 درجه فارنهایت)
• قابلیت اشتعال: به‌راحتی با هوا مخلوط‌های منفجره تشکیل می‌دهد و با شعله غیر‌لایت و سفید می‌سوزد.
• حلالیت: کاملاً در آب مخلوط می‌شود.

کاربردها

موارد استفاده صنعتی 

• • سنتز شیمیایی : متانول در تولید مواد رنگی، رزین‌ها، داروها و عطرهای مصنوعی به کار می‌رود. برای مثال، دی‌متیلانیلین و فرمالدهید از مشتقات متانول هستند.
  • ضد یخ : در محصولات ضد یخ خودرو استفاده می‌شود.
  • سوخت‌های موشکی : به عنوان سوخت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
  • حلال عمومی : در بسیاری از فرآیندهای شیمیایی کاربرد دارد.

کاربرد در سوخت:

• • متانول به عنوان یک سوخت با اکتان بالا و انتشار آلاینده‌های کم مورد توجه است. در موتورهای احتراق داخلی به طور محدود به عنوان سوخت استفاده می‌شود و می‌تواند جایگزین مهمی برای بنزین باشد.

خواص و مشکلات

• حلالیت در پلاستیک و لاستیک: متانول تمایل به حل کردن پلاستیک و لاستیک دارد که می‌تواند مشکلاتی در سیستم‌های سوخت مدرن ایجاد کند.
• سمیت : متانول بسیار سمی است و مصرف آن حتی در مقادیر کم می‌تواند منجر به نابینایی یا مرگ شود. جذب آن از طریق پوست و تنفس هم امکان‌پذیر است. در صورت مسمومیت با متانول، باید فوراً فرد را به مراکز درمانی منتقل کرد تا اقدامات درمانی سریع‌تر انجام شود.
• این ماده، به عنوان عامل مسموم کننده در آبجو، شراب و مشروبات الکلی یافت می شود. الکل از تخمیر مخمر، قندها و نشاسته بدست می آید. میوه هایی همچون انگور و غلات مانند جو و گندم بیشتر برای شراب، آبجو و مشروبات الکلی مورد استفاده قرار می گیرند. از گیاهان دیگر مانند کاکتوس یا نیشکر نیز ممکن است در تولید مشروب استفاده کنند.
• مصرف طولاننی مدت آن،  با بیماری های کبدی و قلبی عروقی، سرطان و آسیب سیستم عصبی و همچنین مشکلات روانپزشکی مانند افسردگی، اضطراب و اختلال شخصیت ضد اجتماعی در ارتباط است.

نکات ایمنی

• استفاده از دستکش و ماسک : در تماس با متانول باید از دستکش و ماسک استفاده کرد.
• مسمومیت : در صورت بروز مسمومیت، فرد باید به سرعت به مراکز درمانی منتقل شود.

متانول از چوب و ترکیبات آلی ساخته می‌شود و به عنوان یک منبع سوخت تجدیدپذیر، بازار مناسبی دارد. با این حال، به دلیل هزینه‌های کمتر و مشکلات حلالیتی که متانول دارد، اتانول به عنوان یک سوخت جایگزین با علاقه‌مندی بیشتری مواجه است.

تست‌های خلوص متانول

تغییر رنگ کاغذ لیتموس : متانول نباید موجب تغییر رنگ کاغذ لیتموس به رنگ آبی شود.

مواد غیر فرار :  30 میلی لیتر از متانول را در حمام آب تبخیر کنید. نباید هیچگونه ناخالصی قابل اندازه‌گیری در ته ظرف باقی بماند.

استون و اتیل الکل

1. در بالن 50 میلی لیتر سدیم هیدروکسید 2 نرمال با 5 میلی لیتر متیل الکل مخلوط کنید و هم بزنید.
2. به مخلوط 25 میلی لیتر یداین اضافه کنید و هم بزنید.

• نتیجه: نباید هیچگونه کدر شدن یا رسوب و بوی یدوفرم ایجاد شود.

مواد آمپرومتریک

• روش 1:
  • 1 میلی لیتر متیل الکل باید به راحتی در 10 میلی لیتر آب حل شود.
• روش 2:
  • 5 میلی لیتر سولفوریک اسید غلیظ را به 5 میلی لیتر متیل الکل اضافه کنید و سرما دهید.
• نتیجه: محلول تنها باید به رنگ زرد بسیار کم رنگ دیده شود.

آلدهید

روش انجام :

• • 10 میلی لیتر متانول را با 10 میلی لیتر محلول سدیم هیدروکسید (sp gr 1.3) مخلوط کنید.
• نتیجه: محلول باید بی رنگ بماند.

مواد اکسید شونده با پرمنگنات

روش انجام : 

• • 1 میلی لیتر محلول دسی‌نرمال پتاسیم پرمنگنات را به 10 میلی لیتر متیل الکل اضافه کنید و به محلول 10 دقیقه زمان دهید.
  • نتیجه: رنگ قرمز طی این 10 دقیقه ناپدید نمی‌شود.

تست‌های خلوص اتانول (99 تا 99.6 درصد)

• تغییر رنگ کاغذ لیتموس :  اتانول نباید موجب تغییر رنگ کاغذ لیتموس شود.
• مواد باقی‌مانده :  50 میلی لیتر اتانول را به آرامی حرارت دهید. نباید ناخالصی‌ای در ته ظرف بماند.

روغن فیوزیل

• روش 1:
  • 10 میلی لیتر اتانول را با 30 میلی لیتر آب در یک ارلن مخلوط کنید.

نتیجه: نباید تغییری در رنگ، رسوب و بو دیده شود.

• روش 2:
  • 10 میلی لیتر اتانول را با 0.2 میلی لیتر سدیم هیدروکسید 15 درصد مخلوط کنید و حرارت دهید تا به 1 میلی لیتر برسد. سپس با اسید سولفوریک رقیق اشباع کنید.

نتیجه: نباید بوی خاصی ایجاد شود.

• روش 3:
  • چند قطره اتانول را بر روی دست بریزید.

نتیجه: نباید بوی زننده‌ای به جز بوی الکل باشد.

تست ملاس

روش انجام 

• • 5 میلی لیتر اتانول را با 5 میلی لیتر اسید سولفوریک غلیظ مخلوط کنید. سپس یک ساعت در محل آرام قرار دهید.

نتیجه: نباید رنگ قرمزی در مرز فازها ایجاد شود.

تست آلدهید

روش انجام : 

• • 10 میلی لیتر اتانول را با 5 قطره محلول نقره نیترات مخلوط کنید و 1 میلی لیتر آب اضافه کنید. مخلوط را 10 دقیقه در حمام آب با دمای 70 تا 80 درجه سانتی‌گراد قرار دهید.

نتیجه: نباید رسوب یا تغییر رنگی باشد.

ناخالصی‌های آلی

روش انجام : 

• • 10 میلی لیتر اتانول را با یک قطره محلول پتاسیم پرمنگنات (1:1000) مخلوط کنید و 20 دقیقه زمان دهید.

نتیجه: نباید رنگ زرد ایجاد شود.

فلزات

روش انجام : 

• • 10 میلی لیتر اتانول را با 1 میلی لیتر محلول آمونیاک یا 5 میلی لیتر محلول هیدروژن سولفید مخلوط کنید.

نتیجه: نباید تغییر رنگی ایجاد شود.

تست‌های خلوص الکل 95 درصد

مواد باقی‌مانده

• روش انجام : : 50 میلی لیتر الکل را تبخیر کنید.

نتیجه: نباید باقی‌مانده قابل وزنی در ظرف باقی بماند.

روغن فیوزیل

روش انجام : 

• • 10 میلی لیتر الکل را با 5 میلی لیتر آب و 1 میلی لیتر گلیسیرین مخلوط کنید و اجازه بدهید بخار شود.

نتیجه: بوی خاصی نباید بماند.

آلدهید

روش انجام : 

• • 10 میلی لیتر الکل را با 5 میلی لیتر محلول پتاسیم هیدروکسید 5 درصد مخلوط کنید.

نتیجه: نباید رنگ زرد ایجاد شود.

مواد آلی

روش انجام : 

• • 20 میلی لیتر الکل را با 1 میلی لیتر محلول نقره نیترات دسی نرمال مخلوط کنید و 6 ساعت در معرض نور قرار دهید.

نتیجه: نباید رنگ قهوه‌ای ایجاد شود.

فورفورال

روش انجام : 

• • 10 قطره آنیلین را با 2 تا 3 قطره هیدروکلریک اسید و 10 میلی لیتر الکل مخلوط کنید.

نتیجه: نباید رنگ قرمز یا صورتی ایجاد شود.

برای سنجش خلوص الکل 85 یا 70 درصد نیز می‌توانید از همین روش‌ها استفاده کنید.

روش خانگی تشخیص متانول از اتانول 

تفاوت اتانول و متانول 

متانول (الکل صنعتی) و اتانول دو نوع از ساده ترین الکل ها هستند. تعداد کربن های موجود در اختار آن ها یکی از اصلیترین تفاوت های این دو الکل است. البته تنها نمی توان فقط از تفاوت های این دو گفت. نمی توان از شباهت های آن ها را نیز نادیده گرفت. هر دو مایعات بی رنگی هستند که قابل تشخیص از یکدیگر نیستند. اما دقت داشته باشید که متانول و اتانول دو نوع الکل یا ماده شیمیایی متفاوت هستند، که ویژگی ها و کاربردهای مختلفی دارند.

 اتانول در ساختار  اتیل دارد. اما  متانول دارای یک گروه متیل است. اتانول در مقایسه با آب یک اسید ضعیف است. اما متانول قدرت اسیدیته بالاتری دارد. اتانول دارای بوی سنگین و سوزاننده ای است. موقع سوختن از خود شعله آبی روشن منتشر می کند. متانول دارای بوی مشخصی است. هنگام سوختن شعله سفید روشن تولید می کند.

اتانول به طور معمول از  تخمیر محصولات غذایی از کارخانه ها بدست می آید. اما عموما  متانول  توسط فرآیندهای مصنوعی تهیه می شود.

اتانول ماده اصلی مورد استفاده در نوشیدنی های الکلی است. اما متانول به شدت سمی می باشد. اصلا مناسب برای استفاده نمی باشد.  به طور عمده، در ساخت محصولاتی مانند فرمالدئید و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.

اتانول (الکل سفید) و متانول دو نوع الکل هستند که در ساختار مولکولی و کاربردهایشان تفاوت دارند:

به طور کلی، مهم‌ترین تفاوت بین این دو در میزان سمیت آنها و کاربردهای مختلفشان است. همیشه باید در استفاده از این دو ماده به ویژه در مصارف خانگی دقت شود. دقت بفرمایید که متانول به شدت سمی است. از نوشیدن آن اجتناب کنید.

از آنجا که صنعتگران عزیز نیازمند حجم بالایی از این ماده در صنعت خود هستند. در این راستا نگین تجارت شرق اقدام به واردات ، تامین و پخش حلال های شیمیایی با کیفیت در کشور کرده است. شما می توانید مواد اولیه صنعتی خود را با کمترین قیمت از ما ـ نگین تجارت شرق ـ تهیه نمایید. جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه خرید ، قیمت خرید و فروش آن با شماره 09126542314 در ارتباط باشید.