چالش‌های اجرای طرح جدید بنزینی دولت
با توجه به اینکه هزینه یارانه بنزین در کشور توسط اشخاص پرداخت می‌شود و ۵۰ درصد مردم نیز فاقد خودرو هستند لازم بود که راهکاری اساسی در زمینه نحوه توزیع بنزین اتخاذ شود.
به گزارش اینتیتر به نقل از دیجیاتو، از این رو طرح توزیع یارانه بنزین با هدف تخصیص بنزین به افراد به جای خودروها و با رویکرد عدالت محوری در توزیع سوخت است، اما ظاهرا اجرای این طرح در جزیره کیش با برخی ناهماهنگی ها و سردرگمی شهروندان همراه بوده است و حتی به نوعی می تواند زمینه ساز افزایش مصرف سوخت در کشور را فراهم آورد، چرا که به شرط اختصاص ماهانه ۲۰ لیتر به هر شهروند، مجموع بنزین سهمیه ای از رقمی که در شرایط فعلی توسط دولت تامین می شود، بیشتر خواهد بود.
طرح بازتوزیع بنزین به افراد به جای خودرو و نتایج اجرای پایلوت آن روی میز رئیس جمهوری است و بنابر تأکید وزیر اقتصاد، حتی اگر این طرح در دستور کار قرار گیرد نیز، امسال افزایش قیمت بنزین نخواهیم داشت.
طرح آزمایشی بازتوزیع بنزین در جزیره کیش در طی یک دوره ۴ ماهه اجرا شد. در این طرح، همه شهروندان جزیره با کارت کیشوندی از مالکان خودرو گرفته تا افراد معمولی و فاقد خودرو، از سهمیه بنزین ۲۰ لیتری برخوردار شدند. افرادی که دارای خودرو نبوده و مصرف بنزین نداشتند، می‌توانستند سهمیه بنزین یارانه‌ای خود را به فرد دیگری انتقال داده و یا بفروشند. سهمیه خودروهای عمومی نیز طبق روال گذشته، به کارت سوخت آن‌ها منتقل می‌شد. در این طرح، هر لیتر بنزین یارانه‌ای با قیمت ۱۵۰۰ و هر لیتر بنزین آزاد با قیمت ۳۰۰۰ تومان به فروش می‌رسید. به بیان دیگر، هیچ‌گونه افزایش قیمت برای طرح پیشنهادی اعمال نشده بود.
در این صورت یک سهمیه بنزین خاص (شاید همان ۲۰ لیتر) به تمام افراد، چه مالک و چه فاقد خودرو، تعلق می‌یابد. مشابه با طرح اجراشده در کیش، احتمالا افراد بدون ماشین قادر به انتقال یا فروش سهمیه بنزین یارانه‌ای خود خواهند بود. همچنین می‌توان امیدوار بود که قیمت بنزین افزایش پیدا نکند، یعنی هر لیتر بنزین یارانه‌ای به مبلغ ۱۵۰۰ تومان به فروش برسد و هر لیتر بنزین آزاد، همان ۳۰۰۰ تومان باشد.
نظرات مردم در خصوص اجرای طرح متفاوت بود. عده‌ای اعتقاد داشتند که طرح خوبی است و افرادی که خودرو ندارند می‌توانند از سهمیه بنزین برخوردار شوند. عده‌ای هم اعتقاد داشتند در شرایط فعلی سهمیه بنزین طرح خوبی نیست چه برای افراد داری خودرو و چه افرادی که خودرو ندارند.
طرح توزیع بنزین یارانه‌ای (بنزین ۱۵۰۰ تومانی) به افراد به جای خودروها از ابتدای اسفندماه در جزیره کیش به صورت آزمایشی اجرا شد. هدف از این طرح توزیع عادلانه یارانه سوخت بین همه مردم و نفع بردن اقشار کم درآمد عنوان شده است.
هر چند اجرای این طرح در جزیره کیش به دلیل ویژگی‌های خاص این جزیزه از ابتدا منتقدانی داشت اما با این وجود، دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اعلام کرده است که اجرای آن با موفقیت همراه بوده است.
سید احسان خاندوزی، سخنگوی اقتصادی دولت در نشست خبری چهارم مرداد، در خصوص سرنوشت این طرح گفت: « ۵ ماه است که طرح آزمایشی بنزین اجرا و در حال حاضر متوقف شده، قرار است این طرح انجام شده بررسی شود و اگر نیاز به اصلاحات یا توسعه دارد صورت پذیرد، هنوز تصمیماتی اتخاذ نشده است. اگر هر تصمیمی هم گرفته شود، برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین در سال جاری نداریم.»
بررسی‌ها نشان می‌دهد، اجرای طرح بنزینی دولت بر مبنای اختصاص ۲۰ لیتر سهمیه بنزین به هر کد ملی، نیاز به اختصاص سهمیه یارانه‌ای بیشتری به افراد نسبت به وضع کنونی خواهد داشت و همین مسئله نه تنها «امنیت انرژی» و «کسری بودجه» ناشی از فروش بیشتر بنزین یارانه‌ای را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، بلکه مخاطرات «درگیرکردن ۸۵ میلیون ایرانی با معاملات بنزینی»، «اتلاف اضافه‌بنزین یارانه‌ای» توزیع‌شده و «تشدید جریان قاچاق سوخت» را در پی خواهد داشت.
از سوی دیگر، اتکاء به نتایج طرح آن هم در شرایطی که بافت اجتماعی جزیره کیش نمونه مناسبی از کشور نیست و نیز طرح با نواقص اجرایی متعددی به اجرا درآمده است، چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.
فارغ از ایرادات مطروحه نسبت به گزینش کیش به عنوان آزمایشگاه طرح بنزینی دولت، اختصاص بنزین به خودرو و کد ملی برخی خانوارها، عدم واریز سهمیه بنزین به برخی افراد دارای کارت کیشوندی، پیوست ضعیف رسانه‌ای طرح (حتی در منطقه آزمایشگاهی) و سردرگمی ساکنان جزیره در حوزه مبادله سهمیه یارانه‌ای از عمده ضعف‌های اجرایی طرح به‌شمار می‌رود. یکی از رویکردهای مناسبی که دولت می‌تواند در خصوص این طرح در دستور کار قرار دهد، این است که اگر براساس نتایج اجرای ۵ ماهه پایلوت این طرح در جزیره کیش، تصمیم به اجرای این طرح در سطح کشور گرفته شد، پیش از تحقق این امر، یکی دیگر از نقاط جمعیتی کشور که شباهت بیشتری از نظر بافت اجتماعی و شرایط اقتصادی ساکنان آن، با دیگر نقاط کشور (به طور متوسط) وجود دارد نیز به عنوان نقطه دوم اجرای پایلوت طرح انتخاب شود و نتایج اجرای پایلوت دوم نیز مبنای تصمیم گیری جامع باشد؛ چرا که هرنوع تصمیم شتابزده در خصوص تغییر در نحوه عرضه بنزین، می‌تواند چالش‌های متعددی را برای دولت و مردم به دنبال داشته باشد.
