روایت نمایش خاتون؛ از صحنه تئاتر تا پرده سینما
کارگردان نمایش «خاتون» که برای سومین سال متوالی روی صحنه می‌رود، گفت: فیلمنامه «خاتون» نوشته شده است و در صورت پیدا شدن تهیه‌کننده مناسب، آن را به پرده سینما خواهیم آورد.
به گزارش اینتیتر به نقل از فارس، نمایش «خاتون» به نویسندگی کارگردانی حسین عالم‌بخش سومین سال است که اجرای خود را تجربه می‌کند و امسال به تئاترشهر آمده است. این نمایش روایتی از وقایع خرابه شام و شهادت حضرت رقیه(س) را به صحنه آورده است. نمایش قهرمان خاصی ندارد و هر کدام از شخصیت‌ها قهرمان تأثیرگذار کار محسوب می‌شوند و به نوعی در عین سادگی و بی‌آلایشی، مفاهیمی تأثیرگذار را به مخاطب منتقل می‌کند. درباره این نمایش و اجرای آن برای سومین سال متوالی در ماه صفر با عالم‌بخش گفت‌وگو کردیم.
*چطور شد تصمیم گرفتید برای سومین سال نمایش خاتون را به صحنه ببرید؟
خاتون سومین سال اجرای خود را تجربه می‌کند. دو سال گذشته در تالار اندیشه حوزه هنری اجرا شد و به دلیل استقبال زیاد عموم و جامعه هنرمندان، امسال در سالن اصلی تئاتر شهر به صحنه رفتیم.
*چه تعداد بازدیدکننده تا به حال نمایش داشته است؟
البته من آمار دقیق بازدیدکنندگان و مهمانان و تماشاگران را ندارم، اما تقریباً هر شب سالن نزدیک به پُر بوده است ،شاید دیروز که قدری هوا ناگهانی سرد شد، نزدیک به ۱۰ صندلی خالی بود ولی غالبا بالکن و سالن پایین پُر رفته است که با کمک گروه خوب نمایشی‌مان به اینجا رسیدیم.
*نترسیدید از اینکه برچسب نمایش سفارشی به کارتان بخورد؟
نمایشنامه ما مبتنی بر اصول اصلی تئاتر است، ما هم موازین و قوانین اصلی تئاتر را در اجرا رعایت کرده‌ایم، همین باعث شده بیننده یک تئاتر خوب ببیند که البته چون در خیلی از نمایش‌های مذهبی مشکلات زیادی وجود دارد و برچسب مذهبی و سفارشی می‌خورد، ما از آن موارد پرهیز کرده و تلاش کردیم یک کار شسته و رفته و تئاتری مردمی و هنرمند پسند ارائه دهیم.
*شما به مخاطب حرفه‌ای یا عموم تئاتر اعتقاد دارید؟
خوشبختانه اقشار مختلف جامعه برای تماشای کار ما حضور پیدا کردند، هم کسانی که تخصصی کار می‌بینند و بیننده حرفه‌ای تئاتر هستند و هم کسانی که عموم مردم هستند. تقریبا ۱۰ سال پیش از سوی مرکز هنرهای نمایشی شعاری ارائه شد و آن هم «تئاتر برای همه بود»، تئاتر در تمام دنیا برای همه مردم است همانطور که مطرح می‌شود جامعه‌ای که تئاتر ندارد، فرهنگ هم ندارد یا اگر می‌خواهیم فرهنگ یک جامعه را بشناسیم به تئاتر آن جامعه باید رجوع کنیم، بنابراین با وجود اینکه سلایق مختلف است و باید تأمین شود اما نفس تئاتر باید برای عموم مردم باشد.
اگر به مخاطب تئاتر احترام نگذاریم، همان عبارت کلیشه‌ای «هنر برای هنر» مطرح می‌شود که همیشه هم ناموفق و ناکارآمد ظاهر شده است
بنابراین مردم پشتوانه تئاتر هستند، در یک سری نمایش‌ها چرخ مالی تئاتر می‌چرخد و این نشان می‌دهد که عموم مردم به سمت تئاتر آمده‌اند و تئاتر در سبد کالایشان قرار گرفته و در اوقات فراغت و سرگرمی به سمت آن می‌آیند این خود احساس نیاز است اما اینکه بگویم تئاتر تنها برای قشر خاصی باشد، دیگر همان عبارت کلیشه‌ای «هنر برای هنر» است که همیشه هم ناموفق و ناکارآمد ظاهر شده است.
*گیشه تئاتر برای نمایش‌های مذهبی چگونه است؛ آیا کارهای مذهبی باید گیشه داشته باشند یا خیر؟
بله، همه نوع تئاتر باید گیشه داشته باشد و این دغدغه من برای نمایش «خاتون» هم بوده است. خاتون سه سال است خلاف جریان بیست و چند ساله بسیاری از نمایش‌های دینی دیگر ـ که شاخصه‌شان شخصیت‌های دینی و اتفاقات اسلام است ـ عمل می‌کند.
معتقدم که مخاطب می‌بایست برای دیدن تئاتر هزینه کند نه اینکه گروه فقط کارت مهمان بدهد و کارها وابسته مالی به نهادها یا سازمان‌ها در ایام خاصی از سال باشند، از سوی دیگر هم این کارها هیچ گیشه‌ای ندارند و در این صورت ما مخاطب خود را عادت داده و فرهنگی غلط ساخته‌ایم که نمایش‌های رایگان ببینند.
* چه اشکالی دارد؟
بهرحال این فرهنگ صحیح نیست، همین الان هم در سطح شهر تهران شاهد هستیم که چنین نمایش‌هایی اجرا می‌رود در صورتی که به اصل تئاتر ضربه می‌زنند. کارهایی با پروداکشن‌های بزرگ و پذیرایی ویژه و شام از میهمان! در حالیکه گروه‌هایی هستند که سال‌ها برای یک اجرا زحمت می‌کشند تا کارشان را به گیشه نزدیک کنند و فرهنگ‌سازی هزینه‌کردن را به مردم یاد بدهند. البته وجود همین کارهای رایگان هم محاسنی دارد؛ مردم را با تئاتر نزدیک می‌کند و در سال‌های آینده ممکن است همین افراد مخاطب سالن‌ها شوند اما نقاط ضعفش هم کم نیست که ضربه به کل گیشه تئاتر می‌زند.
در صورتی که مراکز فرهنگی بودجه‌های خود را درست صرف کنند کارهایی تحلیلی و پژوهشی می‌توانند ارائه دهند که به اطلاعات مخاطب هم اضافه کند، همان کاری که ما در نمایش خاتون انجام دادیم ولی خیلی از کارهایی که ما امروز می‌بینیم فقط شویی است که بیننده یک سری تصاویر و افکت‌های زیبا و اکشن می‌بیند و بعضا هم احساسش ممکن است تحریک شود، بنابراین اینها ملاک سنجش نیست، ما مخاطب را با قیام امام حسین(ع) آشنا نکردیم و اطلاعات صحیح ندادیم، فقط نمایش دادیم.
خیلی از نمایش‌هایی که امروز می‌بینیم تنها یک شو با یک سری تصاویر و افکت‌های زیبا و اکشن است
*بهرحال وضعیت نمایش‌های مذهبی ما الان به لحاظ کمّی خوب است اما به لحاظ کیفی آنطور که باید هنوز نشده‌اند، در این زمینه چه نظری دارید؟
ما در عرصه کیفی‌سازی خیلی راه داریم. دو سال پیش در جلسه‌ای شرکت و ابراز خوشحالی کردم که کارگردان‌های تئاتر مذهبی دور هم جمع شدند اما در همین دو سال از مجموعه‌ای که متولی این جلسه شد خواستم باز هم جلسه بگذارند اما هیچ اتفاقی نیفتاد و مسلماً با این شرایط ما نتیجه‌ای نمی‌گیریم.
*پیشنهاد شما در این زمینه چیست؟
بهرحال صاحب نظران، پیشکسوتان تئاتر دینی و کارگردان‌ها می‌بایست به طور مداوم جلساتی داشته باشند تا هزینه‌هایی که برای خیلی از این نمایش‌ها از سوی مراکز و نهادها می‌شود، درست صورت بگیرد نه اینکه یک تصمیم‌گیری جایی بشود و کار به کارگردانی ابلاغ شود تا انجام شود، این درست نیست برخی از همین اشتباهات باعث شده ما تاوانهایی در عرصه هنر فاخر تئاتر بدهیم.
*چند شب دیگر خاتون اجرا دارد؟
ما تا چهاردهم آبان ماه در تئاتر شهر اجرا داریم، بحث تمدید هم مطرح شد که تا هفدهم تمدید شویم ولی فعلاً مشخص نیست و در یکی دو روز آینده معلوم می‌شود. ما هر شب به استثنای شنبه‌ها اجرا داشتیم، حتی شب اربعین هم اجرا داشتیم.
شعار نمی‌دهم اما صادقانه خانواده شهدا برکت کار ما هستند و همه هنرمندان نمایش ما هر شب منتظر حضورشان هستند
*بازخورد از کار چطور بوده است؟ مهمانان زیادی برای بازدید کار شما حضور پیدا کردند.
بله البته شعار نمی‌دهم اما صادقانه خانواده شهدا برکت کار ما هستند. همه هنرمندان گروه ما منتظر هستند که یکی از خانواده شهدا شبی حضور پیدا کنند تا بوسه به جای پایشان بزنیم. مسئولین زیادی هم که برای تماشای کارمان حضور پیدا کردند، بازخوردهای خوبی دادند و نکاتی را هم به ما یاد دادند، همه اتفاق نظر داشتند که «خاتون» حرفی در خود دارد و مشخص است که نمایشنامه براساس پژوهش و تحقیق انجام شده و تأثیرگذاری زیادی دارد و تنها به دنبال این نیست که با احساسات مردم را تحت تأثیر قرار دهد بلکه به دنبال اندیشه ورزی و ارتقای سطح فکر جامعه است.
* خاطرم هست که تصمیم داشتید سریالی چند قسمتی از نمایش خاتون تولید کنید؟
بله سریالی سیزده قسمتی که البته به دلائلی به مراحل تولید نرسید، هر چند الان هم می‌توانم اعلام کنم که فیلمنامه خاتون آمده است و نگاشته شده و امیدواریم به زودی با کمک یک تهیه کننده خوب که البته ترجیحمان خصوصی است کار را به نتیجه برسانیم و خاتون در سال‌های آینده از صحنه به پرده بیاید.
امسال تصمیم داشتیم نمایش بلند خاتون را که ۱۴۰ دقیقه بود به صحنه ببریم که البته آقای حسین مسافرآستانه خیلی در این زمینه مرا تشویق کردند اما به دلیل برخی معذوریات زمانی و مکانی امکانش فراهم نشد.
از واژه نمایش مذهبی خوشم نمی‌آید، به این علت که مردم آن را برای برچسب زدن به نمایش‌های ضعیف به کار می‌برند
من خودم از واژه نمایش مذهبی خوشم نمی‌آید و قبولش ندارم، مردم آ ن را برای برچسب نمایش‌های ضعیف به کار می‌برند و اگر اینطور حساب کنیم، «هملت» شکسپیر هم مذهبی است، چرا که خیانت در امانت، شک و تردید و دروغ را مطرح می‌کند. اصولا تئاتر به دنبال ارتقای انسان‌ها است و مذهب هم همین روش را دنبال می‌کند. خیلی از نمایشنامه به دنبال این هدف نیستند اما در کشور ما حداقل باید این نمایشنامه‌ها چنین کارکردی داشته باشند و فقط جنبه سرگرمی نباشد.
*نکته پایانی؟
از همه اصحاب رسانه و شما که صادقانه در کنار ما بودید و کارمان را منعکس کردید تشکر می‌کنم امیدوارم ما هم توانسته باشیم به هنر فاخر تئاتر خدمت کنیم و آثار خوبی روی صحنه ببریم.
