افزایش دوباره قیمت آجیل و خشکبار؛ دلار مقصر اصلی گرانی‌ها؟
بازار آجیل و خشکبار ایران هر سال در آستانه‌ی مناسبت‌های بزرگ مثل یلدا و نوروز همواره شاهد افزایش تقاضا بوده اما در سال‌های اخیر با نوسانات شدید قیمتی روبرو شده است.
بازار آجیل و خشکبار ایران هر سال در آستانه‌ی مناسبت‌های بزرگ مثل یلدا و نوروز همواره شاهد افزایش تقاضا بوده اما در سال‌های اخیر با نوسانات شدید قیمتی روبرو شده است. به گزارش یک منبع موثق، قیمت برخی اقلام مثل پسته اکبری در فروردین ۱۴۰۴ به حدود ۱.۳ میلیون تومان در هر کیلو رسیده که نسبت به سال قبل افزایش قابل توجه ۳۰۰ هزار تومانی نشان می‌دهد. بسیاری از کارشناسان و فعالان صنفی افزایش قیمت را تا حد زیادی ناشی از جهش نرخ دلار می‌دانند. غلامرضا خدامی، رئیس اتحادیه فروشندگان آجیل تهران، اعلام کرد که به طور میانگین قیمت آجیل نسبت به سال قبل حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش یافته که بیشترین عامل آن افزایش نرخ ارز است. در این گزارش علاوه بر چرایی گرانی مجدد آجیل، روند تغییر قیمت‌ها در ماه‌های اخیر، چشم‌انداز آتی این بازار و راهکارهای خرید آجیل ارزان بررسی می‌شود.
چرا آجیل دوباره گران شد؟
نرخ ارز از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر قیمت آجیل است. به گفته یکی از مسئولان صنفی، قیمت آجیل تابعی از نرخ ارز است؛ به عنوان مثال زمانی که قیمت جهانی پسته حدوداً 10 دلار باشد، در صورت تثبیت دلار حوالی 50 هزار تومان، این کالای وارداتی 500 هزار تومان قیمت خواهد داشت. نوسانات اخیر دلار باعث شد قیمت اغلب اقلام وارداتی مانند بادام هندی، گردو و تخمه که وابسته به واردات هستند، به شدت افزایش یابد. علاوه بر این، کاهش قدرت خرید مردم و افزایش هزینه‌های تولید نظیر افزایش قیمت کود، سم و هزینه حمل‌ونقل، فشار مضاعفی بر قیمت تمام شده آجیل وارد نموده است.
علاوه بر این، خشکسالی‌های پی‌درپی در سال‌های اخیر باعث کاهش چشمگیر تولید برخی خشکبار شده است. طبق گزارش رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران، تولید برخی اقلام حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد نسبت به سال قبل کاهش یافته؛ به عنوان مثال، میزان تولید پسته از حدود ۱۶۰–۱۷۰ هزار تن سالانه به تنها ۶۰ هزار تن در سال جاری رسیده و تولید انواع مغز گردو و فندق هم بیش از 60 درصد افت داشته است. این کاهش عرضه داخلی و ممنوعیت واردات موجب کمبود کالا در بازار شده و رقابت بر سر خرید و فروش، قیمت‌ها را بالاتر برده است. در کنار ارز و تولید، مسائلی مانند صادرات بی‌ضابطه توسط شرکت‌ها و دلالان نیز تأثیرگذارند. غلامرضا خدامی با اشاره به ورود افراد و شرکت‌های غیرمتخصص به صادرات خشکبار گفته است که صادرات بی‌رویه پسته و فعالیت سودجویان باعث ایجاد حباب قیمتی در بازار خشکبار شده است.
این مسئله در گزارش دیگری نیز ذکر شده که غیرمتخصصان و افراد نیازمند ارز، پسته را صادر کرده و سهم ایران در بازارهای جهانی را تحت‌تأثیر قرار داده‌اند. در مجموع، کارشناسان بر این باورند که گرچه افزایش نرخ دلار نقش مهمی دارد، اما «عرضه، تقاضا و تولید» نیز تعیین‌کننده قیمت آجیل هستند و نبود هماهنگی در این سه عامل، به‌ویژه کاهش عرضه و تورم داخلی، فشار بر قیمت را تشدید می‌نماید.
بررسی روند تغییر قیمت آجیل در ماه‌های اخیر
در ماه‌های گذشته، روند قیمت آجیل افزایشی بوده است. تابستان ۱۴۰۳ (مرداد–شهریور) اتحادیه‌ها نسبت به کاهش تولید و افزایش قیمت هشدار دادند و حتی رئیس اتحادیه خشکبار تهران از افت ۵۰ تا ۶۰ درصدی تولید طی این ماه‌ها خبر داد. با نزدیک شدن به اسفند ۱۴۰۳ گزارش‌های میدانی نشان داد قیمت انواع آجیل رکوردشکنی کرده است؛ به‌طوری که قیمت هر کیلو پسته اکبری در اولین هفته اسفندماه به حدود ۱.۳ میلیون تومان رسید و قیمت آجیل مخلوط چهارمغز شور به حدود ۱.۶۵ میلیون تومان صعود کرده بود.
به گفته‌ی رئیس اتحادیه آجیل مشهد، در ایام عید امسال قیمت آجیل‌ها بین ۲۰ تا ۶۰ درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته که عامل اصلی آن را افزایش دلار می‌داند. پس از نوروز ۱۴۰۴ نیز بازار همچنان راکد و قیمت‌ها بالا باقی ماند؛ اتحادیه تهران مجدداً رشد میانگین ۲۰–۲۵ درصدی را گزارش کرد که ناشی از دلار و عوامل دیگر بود. در تابستان ۱۴۰۴ و پیش از یلدا، میزان عرضه نسبتاً بالا گزارش شده اما قیمت‌ها همچنان در سطح بالایی تثبیت شده‌اند. در حالت کلی، می‌توان گفت که از اواسط سال گذشته تاکنون تقریباً در تمامی مقاطع قیمت‌ها افزایشی یا بالا باقی مانده و آجیل از یک کالای ضروری به کالایی لوکس تبدیل شده است؛ به همین علت بسیاری از خانوارها آیل را از سبد خرید خود حذف کرده‌اند.
آینده بازار آجیل؛ امیدی به کاهش قیمت هست؟
درباره آینده بازار آجیل دیدگاه‌ها متفاوت است. برخی تحلیلگران هشدار می‌دهند که اگر مشکل ارزی و سیاست‌های تجاری تغییر نکند، ممکن است همچنان شاهد افزایش قیمتی باشیم؛ به‌عنوان مثال کارشناسان در این زمینه معتقد هستند که در صورت تداوم شرایط موجود شاید در روزهای آینده نیز شاهد افزایش قیمت باشیم و بازار آجیل و خشکبار همچنان درگیر رکود باقی بماند. در مجموع، احتمال کاهش قیمتی مشروط به بهبود وضعیت اقتصاد کلان و برقراری نظم در صادرات (برطرف شدن کمبود ارز و قوانین خلق‌الساعه) و مقابله با دلالی است؛ در غیر این صورت پیش‌بینی می‌شود خانواده‌ها همچنان آجیل را از سبد خود حذف کنند.
چطور آجیل و خشکبار ارزان بخریم؟
کارشناسان توصیه می‌کنند آجیل را از فروشگاه‌ها و مغازه‌های باسابقه و دارای پروانه کسب تهیه نمایید؛ چرا که این واحدها طبق چهارچوب قانونی، آجیل باکیفیت را با سود معقول ارائه می‌دهند و گران‌فروشی نخواهند کرد. به گفته رئیس اتحادیه خشکبار تهران، بیش از ۱۰۰۰ واحد صنفی دارای پروانه در تهران فعال هستند که محصولاتشان را با قیمت مناسب عرضه می‌کنند. برای کاهش هزینه می‌توانید انواع مخلوط آجیل را انتخاب کنید که سهم بیشتری از تخمه‌ها و خشکبار ارزان‌تر دارند. آجیل‌های مغزدار و پسته درشت گران هستند، ولی بسیاری از ترکیبات سالم و مقوی مثل تخمه آفتابگردان، بادام زمینی و کشمش در بازار با قیمت مناسب‌تر عرضه می‌شوند.
پیش از خرید، قیمت آجیل را در چند فروشگاه معتبر مقایسه کنید و تا حد امکان از فروش‌های فصلی یا پیش از ایام شلوغ استفاده نمایید. به طور معمول خریدهای فله‌ای می‌تواند در هزینه‌ها صرفه‌جویی کند. در نهایت، اگر قصد خرید آنلاین را نیز دارید، بهتر است سراغ فروشگاه‌های اینترنتی معتبر و شناخته شده بروید.
