پشت پرده بنزین 10 هزار تا 18 هزار تومانی لو رفت
بحث درباره قیمت بنزین دوباره داغ شده است. برخی کارشناسان معتقدند که قیمت بنزین در ایران بسیار پایین است و دولت یارانه‌های زیادی برای آن پرداخت می‌کند.
به گزارش اینتیتر به نقل از اقتصاد 100، چندین ماه پیش، ناصر عاشوری، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش نفت، اعلام کرد که طبق آخرین محاسبات، قیمت تمام‌شده بنزین در ایران با احتساب نفت خام به حدود ۳۰ هزار تومان خواهد رسید. اما در مقابل، مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم، پس از تقدیم لایحه بودجه سال آینده به مجلس، از هزینه ۸ هزار تومانی تولید بنزین صحبت کرد. این اختلاف نشان می‌دهد که دولت در صورت اصلاح قیمت بنزین، ممکن است نفت خام را در محاسبات قیمت تمام‌شده این سوخت لحاظ نکند.
برای درک بهتر این موضوع، باید نگاهی دقیق‌تر به صورت‌های مالی پالایشگاه‌ها و نظرات کارشناسان انداخت. در حالی که نرخ‌های بهای تمام‌شده بنزین در ایران بین ۸ هزار تا ۳۰ هزار تومان متغیر است، مسئولان تأکید کرده‌اند که این رقم به شدت به تکنولوژی و نوع پالایشگاه‌ها بستگی دارد. سعید مداح مروج، عضو هیئت‌مدیره شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، در گفت‌وگویی با روزنامه ایران در اردیبهشت ۱۴۰۲ اعلام کرد که هزینه تولید هر لیتر بنزین به طور متوسط حدود ۱۸ هزار تومان است. وی افزود که برخی شرکت‌های دانش‌بنیان ادعا می‌کنند با تکنولوژی‌های جدید می‌توان بنزین را با هزینه پایین‌تری تولید کرد، اما در چنین حالتی، میزان یارانه‌ها نیز به تناسب متفاوت خواهد بود.
تفاوت بهای تمام‌شده بنزین در پالایشگاه‌ها
صورت‌های مالی پالایشگاه‌های مختلف نشان می‌دهد که قیمت تمام‌شده تولید بنزین در ایران بسته به پالایشگاه و تکنولوژی مورد استفاده، تفاوت زیادی دارد. به عنوان مثال، در پالایشگاه نفت ستاره خلیج فارس، بهای تمام‌شده هر لیتر بنزین در سال ۱۴۰۰ معادل ۱۰ هزار و ۸۸۶ تومان بود، در حالی که این رقم در پالایشگاه شیراز به ۱۷ هزار و ۷۹۱ تومان و در پالایشگاه تهران به ۱۴ هزار و ۶۲۱ تومان می‌رسد. علاوه بر این، در پالایشگاه اصفهان هزینه تولید هر لیتر بنزین در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۸ هزار تومان بوده است.
نفت خام و قیمت تمام‌شده بنزین
با توجه به اینکه تمام فرآورده‌های نفتی تولیدی از جمله بنزین در نهایت به شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی واگذار می‌شود، قیمت نفت خام به عنوان یکی از اصلی‌ترین هزینه‌ها در تولید بنزین باید در محاسبات بهای تمام‌شده لحاظ شود. در گذشته، قبل از سال ۱۳۸۶، نفت خام به پالایشگاه‌ها به صورت رایگان تحویل می‌شد، اما از آن سال به بعد، نفت خام با قیمت جهانی به پالایشگاه‌ها فروخته می‌شود. این تغییر باعث شد که هزینه تولید بنزین در ایران به شدت تحت تأثیر قیمت جهانی نفت قرار گیرد.
بر اساس اظهارات کارشناس انرژی، همت قلی‌زاده، بیش از ۸۰ درصد هزینه تولید بنزین به قیمت جهانی نفت خام مربوط می‌شود. وی همچنین اشاره کرد که اگر هزینه نفت خام از محاسبات قیمت تمام‌شده بنزین حذف شود، هزینه تولید هر لیتر بنزین در پالایشگاه‌های اصفهان و تهران به ترتیب به ۲۳۲۰ و ۱۲۰۰ تومان می‌رسد. این بدان معناست که بخش عمده‌ای از هزینه‌های تولید بنزین به قیمت نفت خام وابسته است و مردم در واقع بخشی از بهای نفت ملی را نیز در هنگام خرید بنزین پرداخت می‌کنند.
نگاهی به مغالطه قیمت تمام‌شده بنزین
پیمان مولوی، کارشناس اقتصاد انرژی، معتقد است که تمام بحث‌ها درباره بهای تمام‌شده بنزین در ایران مغالطه‌ای بیش نیست. به گفته او، نفت در ایران یک دارایی ملی است که باید برای تولید ارزش افزوده به پالایشگاه‌ها تحویل داده شود، نه اینکه به عنوان یک هزینه در قیمت بنزین لحاظ گردد. این موضوع باعث شده که هزینه تمام‌شده بنزین به طور غیرمنطقی بالا رود و از این طریق، یارانه‌های پنهان نیز افزایش یابد.
در نهایت، مسئله فروش نفت خام به پالایشگاه‌ها، خود باعث ایجاد تورم در قیمت بنزین و افزایش هزینه‌های تولید می‌شود. این وضعیت نه تنها به نفع مردم نیست بلکه دولت نیز از طریق فروش نفت ملی، به نوعی از جیب مردم بهره‌برداری می‌کند. آیا مسئولان پاسخگوی این مغالطه و تبعات آن برای مردم خواهند بود؟
