گم شدن رد پای یوزپلنگ در پناهگاه حیات وحش میاندشت خراسان شمالی

پناهگاه حیات وحش میاندشت در شهرستان جاجرم در جنوب غربی استان خراسان شمالی در حالی به عنوان زیستگاه مولد و زایشگاه یوزپلنگ ایرانی معروف است که حداقل در چهار سال اخیر نه تنها محیطبانان که دوربین های تله‌ای نیز موفق به ثبت تصاویر و ردیابی از این گونه در حال انقراض در نشدند.

به گزارش اینتیتر به نقل از ایرنا، آخرین تصاویر وجود یورپلنگ در پناهگاه حیات وحش میاندشت شهرستان جاجرم مربوط به سال های ۹۶ و ۹۷ برمی گردد که از طریق دوربین تله ای محیطبانان در منطقه به ثبت رسید و آن هم مربوط به دو توله پلنگ است و پس از این تاریخ تاکنون نه تنها محیطبانان که حدود ۱۶ دوربین تله ای فعال در این پناهگاه نیز موفق ثبت تصاویر این گونه در معرض انقراض از گربه سانان نشدند.

کارشناسان زیست محیطی صرف نظر از خشکسالی مداوم ، برهم خوردن امنیت قلمرو این گونه در حال انقراض ناشی از ورود دامداران مجاز و غیر مجاز با چندین قلاده سگ گله و وحشی و ورود شکارچیان غیر مجاز را علت اصلی کوچ یوزپلنگ از پناهگاه حیات وحش میاندشت به جنگل های هیرکانی در داخل استان و یا استان های شمالی همجوار می دانند.

شواهد کارشناسی برای کوچ یوزپلنگ از میاندشت

در حالی در چند سال اخیر هیچ ردی از یوزپلنگ ایرانی در پناهگاه حیات وحش شهرستان جاجرم در خراسان شمالی از سوی محیطبانان و دوربین های تله ای زیست محیطی نصب در پناهگاه مشاهده نشد که در سال های نه چندان دور نه تنها محیطبانان که مردم عادی به خصوص دامداران منطقه نیز خاطرات تلخ و شیرینی از این گونه های در معرض انقراض دارند و گاهی نیز چندین راس دام حاشیه نشینان پناهگاه حیات وحش قربانی شکم پرستی همین گونه های نادر جانوری و گربه سانان به عنوان شکارچیان قهار می شد و این تحرکات نشان می دهد که فرضیه کوچ‌ یوزها به مناطق دیگر می تواند مورد بررسی مسوولان محیطزیست قرار گیرد و حداقل پاسخ متقنی به کارشناسان و علاقه مندان زیست محیطی نگران داده شود.

کارشناسان زیست محیطی می گویند که در سال های اخیر به دلیل تشدید خشکسالی ورود غیرمجاز دامداران به همراه سگ های گله در داخل پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم و به دنبال آن شکارچیان غیر مجاز امنیت قلمرو یوز پلنگ به مخاطره افتاد و این گربه سانان برای حفاظت از توله های خود به احتمال به جنگل های هیرکانی منطقه و یا استان های شمالی و حتی سمنان پناه بردند.

این کارشناسان افزایش چندین برابری جمعیت آهوان در پناهگاه حیات وحش میاندشت به عنوان یکی از مهمترین تغذیه یوزپلنگ در در سال های اخیر را شاهدی بر صحت ادعای خود مبنی بر کوچ این گونه جانوری از خاستگاه اصلی خود ( میاندشت) می دانند ب.

براساس گزارش رسمی نبود یوزپلنگ در پناهگاه حیات وحش جاجرم در چند سال اخیر باعث شد تا به دلیل عدم شکار آهوان از سوی این گونه های در معرض انقراض ، جمعیت آهوان افزایش چشمگیری داشته باشد به طوری که محیطزیست استان به ناچار ۱۶ هکتار از مساحت این اراضی را در قالب پارک ملی به محل نگهداری از آهو اختصاص داده است.

محمود محمدی یکی از کارشناسان زیست محیطی گفت: حداقل در سه سال گذشته بررسی کارشناسان محیط زیست و دوربین های تله ای کار گذاشته شده در پناهگاه هیچ ردی از یوزپلنگ ایرانی در پناهگاه حیات وحش جاجرم مشاهده و یا ثبت نکردند و این روند گویای کوچ احتمالی این گربه سانان به مناطق دیگر دارد.

وی اضافه کرد : به نظر می رسد محیطزیست باید به سووالات دوستداران محیط زیست پاسخ دهد که آیا در چند سال گذشته نشانه ای از حضور این گربه سان در پناهگاه مشاهده شد ؟ اگر ردی از این گونه ها وجود ندارد، می تواند فاجعه ای برای منطقه باشد و نیاز به بررسی میدانی دارد.

محمدی خاطرنشان کرد : تاکنون پیگیری ما از محیطزیست برای حل این معما راه به جایی نبرد و با توجه به اهمیت یوزپلنگ به عنوان گونه های در معرض انقراض و خطر برای ایران و جهان باید اداره کل محیطزیست در این زمینه پاسخگو باشد.

وی حضور دام های غیر مجاز، شکارچیان و سوانح رانندگی را تهدید جدی یوزپلنگ در پناهگاه حیات وحش میاندشت در شهرستان جاجرم اعلام کرد.

نگاه تشکل های زیست محیطی به دوربین های تله ای

رییس هیات مدیره جمعیت دوستداران طبیعت سبز کره زمین گفت: در اوایل دهه ۹۰ تصاویر یک قلاده یوزپلنگ با سه توله از طریق دوربین های تله ای مستقر در پناهگاه حیات وحش میاندشت به ثبت رسید و این تصاویر نشان می دهد که این گونه جانوری در حال انقراض در منطقه حضور فیزیکی دارند.

دکتر محمدحسین انصاری مود افزود : پس از آن دیگر با وجود افزایش تعداد دوربین های تله ای هیچ تصاویر جدیدی از این گربه سانان به ثبت نرسید و با این وجود امیدواریم که بار دیگر شاهد حضور این گونه ها در پناهگاه حیات وحش باشیم.

وی حضور گله های چند ده هزاری دامهای محلی به همراه چوپان و گله های سگ را در داخل پناهگاه حیات وحش میاندشت مهمترین تهدید برای یوزپلنگ دانست و اظهارداشت : باید سازمان محیطزیست با تخصیص اعتبار مورد نیاز با خرید حق قرق دامداران، دامها را از پناهگاه خارج کند.

وی تصریح کرد: بی توجهی به میاندشت جاجرم به عنوان یک منطقه حساس، سبب شده تا تمام زیسمندان این منطقه بویژه مردم ساکن در محل و حتی گونه های نادر و منحصر بفرد نظیر یوزپلنگ آسیایی با مشکلات جدی روبه رو باشد و شاهد کاهش جمعیت و حرکت در مسیر انقراض روبه رو شوند.

دکتر انصاری مود اظهار داشت: حفاظت از پناهگاه حیات وحش میاندشت مورد توجه جدی دست اندرکاران و مسوولان نیست و این رویه سبب شده تا این اکوسیستم ارزشمند حال و روز خوبی نداشته باشد.

وی بهره گیری از توانمندی جوامع محلی ساکن در پیرامون پناهگاه حیات وحش میاندشت و جلب همکاری و همراهی و مشارکت دادن آنان در احیا و حفاظت منطقه و کمک به نجات گونه های نادر و جلوگیری از انقراض، ضروری دانست و تقویت جایگاه مشارکت ذی نفعان اصلی یعنی ساکنان در زیستگاه های پیرامون منطقه، به حداقل رساندن تعارض موجود در منطقه، افزایش نیرو و امکانات حفاظتی در منطقه و تلاش برای تقویت روحیه جهادی محیط بانان، از دیگر راهکارها برای حمایت از یوزپلنگ دانست.

تایید ضمنی کوچ یوزپلنگ

مدیر حفاظت محیطزیست شهرستان جاجرم گفت : در سال گذشته چندین دستگاه دوربین تله ای برای ثبت تصاویر یوزپلنگ در پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم نصب شد که هیچ تصویری از این حیوانات در این دوربین ها به ثبت نرسید.
احمد صفرزاده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : در سال جاری ۱۶ دستگاه دوربین تله ای جدید در این پناهگاه نصب می شد تا شاید رد پایی از یوزپلنگ ثبت شود .

این مسوول محیط زیست هم حضور شکارچیان غیر مجاز، دام های محلی را تهدیدی برای امنیت قلمرو یوزپلنگ در میاندشت اعلام کرد و اظهار داشت : در سال های گذشته افزون بر ۱۵ هزار راس دام محلی حق چرا در این پناهگاه دارند که در سال گذشته با پرداخت ۱۰ میلیارد ریال حقوق عرفی چهار هزار دام خریداری و از پناهگاه خارج شدند و برای امنیت منطقه قلمرو یوزها باید سایر دام ها نیز با پرداخت حقوق قرق خارج شوند.

وی کم تعداد بودن محیطبانان و سوانح رانندگی را به دلیل نداشتن تابلو از دیگر مخاطرات یوزها در این پناهگاه اعلام کرد و گفت : در سه سال قبل یک قلاده پلنگ نر جوان براثر برخورد با خودرو در محورامیرآباد- جاجرم تلف شد و باید برای حفظ این گونه ها سازمان راهداری نسبت به نصب تابلو هشدار اقدام کند.
مدیر حفاظت محیطزیست جاجرم اظهار داشت: این پناهگاه زیستگاه مولد یوز در کشور است و به نوعی زایشگاه این گونه محسوب می شود، اکنون شمار آهوان به عنوان طعمه این حیوان وحشی، مناسب است، یوزهای این منطقه، پس از زادآوری، برای افزایش قلمرو، همراه با توله ها به خارتوران استان سمنان می روند.

وی درباره اجرای طرح مطالعه حفاظت از کریدور میاندشت به خارتوران استان سمنان اظهار داشت: این طرح توسط سازمان حفاظت محیط زیست در حال اجراست و عوامل خطر برای زیست این گونه وحشی ارزشمند در حال شناسایی است.

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم علت مشاهده نشدن یوزپلنگ در پناهگاه حیات وحش میاندشت را رفت و آمد این گونه ها استان های همجوار به خصوص استان سمنان اعلام کرد و گفت: به دلیل قلمرو طلب بودن این گونه ها، آنها در مسیر استان های سمنان و خراسان شمالی ( جاجرم) در رفت و آمد هستند و گاها نیز تصاویری از آنها در دوربین ها به ثبت نمی رسد.

حسین هراتی اظهار داشت: مردادماه پارسال دوربین های تله ای حدود سه ماه در آن منطقه نصب بود و در این مدت هیچ تصویری از یوزپلنگ در میاندشت به ثبت نرسید و در سال جاری نیز نصب این دوربین ها تکرار می شود.

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: حفاظت از قلمرو یوزها در میاندشت جاجرم، نیاز به تقویت نیروهای محیط بان دارد و علاوه بر آن، باید جوامع محلی در طرح های سرمایه گذاری و گردشگری مشارکت داده شوند.

هراتی افزود : یکی از دغدغه ها در میاندشت جاجرم، حضور دام و چرای بیش از حد در مراتع این منطقه است، حضور سگ های چوپانان هم سبب ناامن شدن زیستگاه یوزپلنگ می شود که در این زمینه برنامه هایی در دست پیگیری است تا از شمار دام ها کاسته شود.

پناهگاه حیات وحش میاندشت در سال ۵۲ با حدود ۸۴ هزار و ۴۳۵ هکتار وسعت در شرق شهرستان جاجرم و در جنوب شهر سنخواست بین ۳۷/۵۶ درجه عرض جغرافیایی و ۲۵/۵۶ درجه طول جغرافیایی واقع است که در سال ۱۳۵۲ تحت حفاظت محیطزیست ایران قرار قرار گرفت و در آن هنگام با داشتن حدود ۳۵۰۰ رأس غزال ایرانی (آهو) و تعدادی یوزپلنگ از بهترین زیست‌گاه‌های این دو جانور به‌شمار می‌آمد.

این منطقه یکی از غنی‌ترین مناطق استپی کشور از نظر تنوع و شمار گونه‌های جانوری نیز محسوب می شود و با وجود قرارگیری در اقلیم خشک و نیمه خشک به دلیل وجود رودخانه فصلی کال شور در منطقه در سال های اخیر چندان با مشکل کم‌آبی روبرو نبود و پوشش گیاهی منطقه بیشتر از گیاهان هالوفیت نظیر گز و خار شتر و ریش بز و تاغ و ‌گون است.

علاوه بر یوزپلنگ و آهو ( غزال ایرانی ) روباه معمولی، خرگوش، آنقوت، هوبره، گوسفند وحشی، گرگ، گراز، طرلان، سارگپه پابلند، عقاب شاهی، دلیجه، انواع موش دوپا، سیاه‌گوش ، گربه دشتی، گربه پالاس ،، کفتار راه راه ، شغال . تشی، زرده‌بر و خارپشت برانت از دیگر جانوران شاخص یا دارای جمعیت مناسب این منطقه به شمار می رود.