هر مدرسه یک گروه سرود؛ هدف سینوا برای احیای سرود در مدارس

اینتیتر - سحر سادات زمانی؛ سرود و جمع‌خوانی همواره یکی از ابزارهای مؤثر در شکل‌دهی به هویت فرهنگی و تربیتی دانش‌آموزان بوده است، اما در سال‌های اخیر به دلایل مختلف از جمله نگاه قدیمی به موسیقی، فشارهای آموزشی و کمبود مربی متخصص، جایگاه آن در مدارس کشور کمرنگ شده است. در این راستا، مرکز تخصصی سرود و جمع‌خوانی «سینوا» با مدیریت حامد اسماعیلی، تلاش کرده است تا ضمن بررسی چالش‌های موجود، راهکارهای عملی برای احیای سرود در مدارس ارائه دهد. در مصاحبه پیش رو، ایشان به تفصیل درباره مشکلات، راهکارها، بسته‌های آموزشی، اهمیت تربیتی سرود و چشم‌انداز آینده آن در مدارس ایران صحبت کرده‌اند.

حامد اسماعیلی در خصوص موانع و مشکلات در مسیر احیای فرهنگ سرودخوانی اظهار کرد:  برای اینکه دوباره سرودخوانی را در مدارس زنده کنیم، باید بدانیم چه مشکلاتی سر راه ماست و چگونه می‌توان آنها را حل کرد. مشکلات اصلی را می‌توان در دو دسته اصلی طبقه‌بندی کرد:

مشکلات اصلی:

• نگاه قدیمی به موسیقی: هنوز بسیاری از خانواده‌ها و حتی مدیران مدارس بر این باورند که موسیقی یک کار الکی و صرفاً تفریحی است، از این رو سرود را جدی نمی‌گیرند.

• فشار درس: با توجه به میزان بالای فشار درسی که به دانش‌آموزان وارد می‌شود، فرصت و انرژی کافی برای فعالیت‌های هنری مانند سرود در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد.

• سرودهای قدیمی و تکراری: بیشتر سرودهایی که برای جشنواره‌ها و فعالیت‌های مدرسه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند، متعلق به سال‌های گذشته هستند و با روحیه و سلایق دانش‌آموزان امروزی همخوانی ندارند، بنابراین دانش‌آموزان نمی‌توانند با آنها ارتباط برقرار کنند.

• کمبود مربی سرود: در کشور تعداد مربیان کاربلد سرود محدود است، به ویژه برای دختران.

• تساهل کادر آموزش و پرورش در امور پرورشی: فعالیت‌هایی مانند سرود نیازمند زمان مناسب و کافی برای تمرین است، اما دانش‌آموز و مربی در زمان حضور در مدرسه چنین فرصتی ندارند.

راه حل‌ها:

• تنبه و تشویق کادر مدیریتی مدرسه: با تخصیص بودجه و تعریف تشویق‌های وزارتخانه‌ای برای مدیران مدارس، اهمیت سرود و امور پرورشی نشان داده می‌شود و می‌توان تأکید کرد که سرود نقش مؤثری در رشد شخصیت، اعتماد به نفس و یادگیری کار گروهی دارد.

• ایجاد زنگ سرود: در مدارس ابتدایی و دوره اول متوسطه می‌توان زنگ سرود برقرار کرد. این اقدام که در سال‌های گذشته تجربه شده است، فرصت مناسبی برای فعالیت‌های هنری و پرورشی فراهم می‌کند.

• اصلاح برگزاری مسابقه و جشنواره‌های رسمی آموزش و پرورش: جشنواره‌ها باید جذاب و باحال برگزار شوند تا دانش‌آموزان امروز را به خود جذب کنند. از نظر هنری و رسانه‌ای غنی‌سازی شوند و در رسانه‌ها نمایش داده شوند تا انگیزه دانش‌آموزان و تشویق مدارس افزایش یابد.

• ساختن سرودهای جدید مدرسه‌ای: باید از شاعران و آهنگسازان دعوت شود تا سرودهای جدید با موضوعات دانش‌آموزی و مدرسه‌ای روز (ملی، معنوی، اجتماعی، علمی و…) تولید کنند که موسیقی آنها برای نسل جدید جذاب باشد. در همین راستا، مرکز سینوا برای حمایت از تولید موسیقی و سرود باکیفیت، خانه موسیقی «سوران» را راه‌اندازی کرده است. خط تولید هوش مصنوعی خانه سوران می‌تواند تحولی در تولید سرودهای سفارشی برای مدارس کشور ایجاد کند.

• آموزش حرفه‌ای مربیان: برای معلمان هنر و مربیان کلاس‌های آموزشی برگزار شود تا فوت و فن کار، از جمله رهبری گروه سرود و تکنیک‌های تمرین و اجرای سرود با دانش‌آموزان را فرا گیرند. در مرکز سینوا نیز طی سه سال گذشته، طراحی کارگاه‌ها، دوره‌ها و محتوای آموزشی برای مربیگری تربیتی سرود به طور مستمر انجام شده است.

مدیر مرکز تخصصی سرود و جمع‌خوانی «سینوا»  درباره  تاثیر سیاست‌های آموزشی کشور بر برنامه‌ها و رویکردهای سینوا  توضیح داد: موفقیت یا شکست سرود در مدارس کاملاً وابسته به تصمیم‌های آموزش و پرورش است و تأثیر آن را می‌توان در چند بخش مشاهده کرد:

• قانون‌گذاری: اگر آموزش و پرورش سرود را به عنوان بخشی از برنامه‌های درسی و تربیتی تعریف کند، مدیران مدارس مجبور خواهند شد آن را جدی بگیرند؛ در غیر این صورت، سرود همواره به عنوان فعالیتی فوق‌برنامه باقی خواهد ماند که وابسته به سلیقه مدیر است.

• بودجه و امکانات: آموزش و پرورش باید بودجه مشخصی برای سرود اختصاص دهد، مربیان حرفه‌ای استخدام کند و امکانات لازم را در اختیار مدارس قرار دهد.

• نظارت و امتیازدهی: اگر موفقیت در فعالیت‌های هنری مانند سرود یکی از معیارهای امتیازدهی به مدارس باشد، این فعالیت‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند و از حاشیه به متن برنامه‌های مدرسه منتقل می‌شوند.

خلاصه اینکه با طرح‌های عملی و مناسب می‌توان آموزش و پرورش را قانع کرد که حمایت از سرود گامی مهم و هماهنگ با اهداف اصلی آموزشی و پرورشی است.

حامد اسماعیلی در خصوص جنبه‌های تربیتی آموزش سرود اظهار کرد: بسته آموزشی مربیگری سرود که مرکز سینوا به سفارش آموزش و پرورش تهیه کرده است، به وضوح نشان داده شده که بخش تربیتی و آموزشی سرود حتی از بخش هنری آن مهم‌تر است. سرود یک کلاس عملی برای یادگیری اخلاق و مهارت‌های اجتماعی است. برای این منظور می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

• تأکید بر ارزش خود سرود، نه فقط برنده شدن: هدف اصلی نباید صرفاً موفقیت در جشنواره‌ها باشد. مربی باید بر همدلی (گوش دادن به صدای دیگران)، نظم (حضور به موقع در تمرین)، مسئولیت‌پذیری (یادگیری بخش مربوط به خود) و همکاری (هماهنگی با کل گروه) تمرکز کند.

• انتخاب شعرهای مناسب: شعرهای سرود باید پیام‌های اخلاقی مانند احترام به والدین، مسئولیت‌پذیری، رحمت، گذشت، وفای به عهد، عذرپذیری و همچنین ارتباط توحیدی با خدا و طبیعت، وطن‌دوستی و امید به آینده را به دانش‌آموزان منتقل کنند. این پیام‌ها با تمرین و تکرار در ذهن کودکان تثبیت می‌شوند.

• سپردن مسئولیت به دانش‌آموزان: می‌توان وظایفی مانند مدیریت گروه، هماهنگی تمرین‌ها یا پیشنهاد آهنگ‌های جدید را به دانش‌آموزان سپرد تا حس رهبری و مالکیت در آنها تقویت شود.

• ارتباط سرود با درس‌های دیگر: موضوع سرودها می‌تواند با درس‌هایی مانند تاریخ، ادبیات یا علوم اجتماعی مرتبط شود تا یادگیری دانش‌آموزان عمیق‌تر و مؤثرتر شود.

مدیر مرکز تخصصی سرود و جمع‌خوانی «سینوا»   با تاکید بر اینکه این روزها نوجوانان طرفدار موسیقی‌هایی مانند کی‌پاپ هستند، گفت: مقابله مستقیم با این نوع موسیقی اغلب نتیجه عکس دارد. راهکار بهتر، ارائه جایگزین‌های باکیفیت و جذاب ایرانی است.

• شناخت دلایل جذابیت موسیقی خارجی: آهنگ‌های خارجی معمولاً ریتم‌های مدرن، کیفیت بالای تولید و ویدئوکلیپ‌های جذاب دارند. برای رقابت، سرودهای ایرانی نیز باید از نظر شعر، آهنگسازی، تنظیم و کیفیت ضبط قابل رقابت و به‌روز باشند. تحلیل آثار دانش‌آموزی اهمیت بالایی دارد و باید هویت آرمانی برای نسل جوان در سرودها شکل گیرد.

• استفاده از موسیقی محلی ایرانی: ایران گنجینه‌ای از آهنگ‌ها و ریتم‌های محلی دارد که می‌توان با تنظیم‌های مدرن ترکیب کرده و آهنگ‌های جذاب و منحصر به فرد تولید کرد.

• مشارکت دانش‌آموزان در تولید سرود: برگزاری کارگاه شعر و آهنگسازی برای دانش‌آموزان بااستعداد و اجرای آثار برتر آنها باعث ایجاد حس افتخار و تعلق در آنان می‌شود.

• قهرمان‌سازی: همان‌طور که موسیقی پاپ ستاره‌های خود را دارد، گروه‌های سرود موفق دانش‌آموزی نیز باید از طریق رسانه‌ها معرفی شوند تا الگوی سایر دانش‌آموزان شوند و علاقه‌مندی به گروه‌های سرود در مدارس افزایش یابد.

حامد اسماعیلی در بخش پایانی گفتگو درباره  آینده سرودخوانی در مدارس ایران گفت: آینده سرود در مدارس ایران به تصمیم‌ها و اقدامات امروز بستگی دارد و می‌توان دو سناریو برای آن متصور شد:

• سناریوی مثبت (آینده روشن): مسئولان فرهنگی و آموزشی اهمیت سرود در تقویت هویت ملی و مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان را درک کنند. با سرمایه‌گذاری مناسب، آموزش مربیان حرفه‌ای و تولید سرودهای جدید، نسلی خلاق، مسئولیت‌پذیر و بافرهنگ تربیت خواهد شد و سرود به ابزاری مؤثر برای شاد کردن محیط مدرسه تبدیل می‌شود.

• سناریوی منفی (آینده تاریک): اگر بی‌توجهی ادامه یابد، بودجه و امکانات کافی اختصاص نیابد و نگاه‌های قدیمی باقی بماند، سرود تنها به نمادی محدود برای مناسبت‌های خاص تبدیل شده و جای خود را به فرهنگ‌های وارداتی خواهد داد.

در نهایت، همه چیز به اقدامات و تصمیمات ما بستگی دارد. اگر بپذیریم که سرود تنها یک هنر نیست، بلکه سرمایه‌گذاری مهمی برای آینده دانش‌آموزان است، می‌توانیم با برنامه‌ریزی و همکاری، دوباره این هنر زیبا را در مدارس کشور احیا کنیم.

مرکز سینوا امیدوار است با این رویکرد به شعار خود دست یابد:
«هر مدرسه یک گروه سرود»