رژیم کتو؛ امید تازه برای کاهش علائم افسردگی؟

به گزارش اینتیتر، پژوهش تازه‌ای که این ماه در نشریه علمی JAMA Psychiatry منتشر شده و توسط محققان دانشگاه تورنتو انجام شده، نشان می‌دهد پیروی از رژیم کتوژنیک می‌تواند بهبود خفیف تا متوسطی در علائم افسردگی ایجاد کند. این نتیجه بر پایه مرور نظام‌مند و فراتحلیلی است که ۵۰ کارآزمایی بالینی تصادفی‌سازی‌شده با مجموع بیش از ۴۱ هزار شرکت‌کننده را در بر می‌گیرد.

رژیم کتوژنیک چیست؟

به گزارش سایکولوژی تودی، رژیم کتوژنیک (کتو) رژیمی است که در آن مصرف چربی بسیار بالا، پروتئین متوسط و کربوهیدرات بسیار پایین است. در نسخه استاندارد این رژیم، حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد کالری روزانه از چربی، ۱۰ تا ۲۰ درصد از پروتئین و تنها ۵ تا ۱۰ درصد از کربوهیدرات تأمین می‌شود. در این الگو افراد قند بسیار کمی مصرف می‌کنند و برنامه غذایی‌شان بیشتر بر گوشت، ماهی، تخم‌مرغ، مغزها و دانه‌ها، پنیر و روغن‌هایی مانند روغن زیتون استوار است.

سه مکانیسم اثر کتو بر سلامت روان

نویسنده این مقاله به سه مسیر اصلی اشاره می‌کند که از طریق آن‌ها، رژیم کتو می‌تواند بر مغز و خلق‌وخو اثر بگذارد:

• اثر بر انتقال‌دهنده‌های عصبی: رژیم کتو تولید GABA (انتقال‌دهنده عصبی مهارکننده) را در مغز افزایش و سطح گلوتامات (انتقال‌دهنده عصبی تحریک‌کننده) را کاهش می‌دهد. این تغییر تعادل، شبکه‌های عصبی را پایدارتر کرده و از بیش‌بر‌انگیختگی عصبی که در برخی انواع افسردگی دیده می‌شود می‌کاهد.

• بهبود عملکرد میتوکندری: با افزایش تولید ATP از راه سوزاندن اسیدهای چرب و استفاده از اجسام کتونی، به‌ویژه بتا-هیدروکسی‌بوتیرات، کارایی نیروگاه‌های سلولی (میتوکندری) در پاسخ به استرس و فعالیت زیاد بهتر می‌شود. این امر می‌تواند به پایداری بیشتر انرژی مغز در شرایط استرس‌زا کمک کند.

• کاهش التهاب: بتا-هیدروکسی‌بوتیرات همچنین برخی مسیرهای التهابی در بدن را مهار می‌کند و به کاهش التهاب سیستمیک کمک می‌کند؛ موضوعی که در سال‌های اخیر به رابطه آن با افسردگی توجه زیادی شده است.

چرخه معیوب افسردگی و تغذیه

در متن به رابطه دوطرفه بین تغذیه و افسردگی تأکید می‌شود. از یک سو، تغذیه نامناسب می‌تواند علائم افسردگی را تشدید کند و از سوی دیگر، خود افسردگی باعث تمایل بیشتر به غذاهای شیرین، پرچرب و فوق‌فرآوری‌شده و در نتیجه تشدید وضعیت روانی می‌شود. شکستن این چرخه معیوب، یکی از اهداف مداخلات تغذیه‌ای در افسردگی است.

روان‌تغذیه و نقش رژیم مدیترانه‌ای

نویسنده این مقاله حوزه نوظهور «روان‌تغذیه» را معرفی می‌کند؛ شاخه‌ای که بر نقش تغذیه در مراقبت‌های روان‌پزشکی تأکید دارد. با اینکه اخیراً توجه زیادی به رژیم کتو شده، اما همچنان مستندترین الگوی غذایی برای کاهش بروز و شدت افسردگی، رژیم مدیترانه‌ای است.

رژیم مدیترانه‌ای سرشار از میوه و سبزی، غلات کامل، ماهی، مغزها، دانه‌ها، ماست ساده و چربی‌های سالمی مثل روغن زیتون و آووکادو است و مصرف غذاهای فرآوری‌شده و نوشیدنی‌های شیرین در آن محدود می‌شود. این رژیم اسیدهای چرب امگا۳ برای حمایت از سلامت مغز و کاهش التهاب، آنتی‌اکسیدان‌ها از میوه و سبزی و همچنین غذاهای حاوی پروبیوتیک برای تقویت ارتباط روده و مغز را فراهم می‌کند.

کمبود ریزمغذی‌ها در افراد افسرده

نویسنده این مقاله تأکید می‌کند که در کنار الگوی غذایی سالم، بررسی و اصلاح کمبود ریزمغذی‌ها در مبتلایان به افسردگی اهمیت زیادی دارد. بر اساس مرور پژوهش‌ها، کمبودهای شایع در این گروه شامل موارد زیر است:

• ویتامین‌های گروه B مانند B6، فولات و B12 که نقش کلیدی در ساخت انتقال‌دهنده‌های عصبی و عملکرد عصبی دارند.

• ویتامین D که کمبود آن به‌ویژه در افسردگی فصلی شایع است و با افزایش خطر و شدت علائم افسردگی همراهی دارد.

• عناصر معدنی مانند منیزیم، روی و سلنیوم که پایین بودن سطح آن‌ها در بخش قابل‌توجهی از بیماران افسرده گزارش شده است.

• سطوح پایین آهن، مس و ید که در برخی مطالعات با اختلالات خلقی پیوند داده شده‌اند.

نویسنده توصیه می‌کند این ریزمغذی‌ها در آزمایش خون اندازه‌گیری و در صورت وجود کمبود، با راهنمایی متخصص، مکمل‌درمانی انجام شود.

جمع‌بندی 

در پایان مقاله تأکید می‌شود که «روان‌تغذیه» به ما یادآوری می‌کند کیفیت غذایی که هر روز می‌خوریم، مستقیماً بر سلامت روان اثر می‌گذارد. پژوهش‌های تازه مزایای رژیم کتو را برای افسردگی نشان می‌دهند و مطالعات قدیمی‌تر همچنان بر قدرت محافظتی رژیم مدیترانه‌ای در برابر افسردگی تأکید دارند. وجه مشترک هر دو الگو، دوری از قند و غذاهای فوق‌فرآوری‌شده است و به همین دلیل، محدود کردن شیرینی‌ها، کیک‌ها، بیسکویت‌ها و نوشابه‌های شیرین، یکی از گام‌های کلیدی برای حفظ تعادل عاطفی و سلامت روان معرفی می‌شود.