عفونت زخم و روشهای پیشگیری و درمان آن
عفونت زخم یکی از شایعترین مشکلاتی است که میتواند روند بهبودی زخمها را مختل کرده و منجر به عوارض جدی مانند گسترش عفونت به بافتهای مجاور یا حتی خون شود.
عفونت زخم یکی از شایعترین مشکلاتی است که میتواند روند بهبودی زخمها را مختل کرده و منجر به عوارض جدی مانند گسترش عفونت به بافتهای مجاور یا حتی خون شود. این مشکل در اثر ورود میکروارگانیسمهای بیماریزا مانند باکتریها و قارچها به داخل زخم و تکثیر آنها ایجاد میشود. عوامل متعددی از جمله بهداشت نامناسب، مراقبت نادرست از زخم و ضعف سیستم ایمنی بدن در بروز این عفونتها نقش دارند. پیشگیری از عفونت زخم و درمان به موقع آن از اهمیت بالایی برخوردار است و میتواند از عوارض خطرناک آن جلوگیری کند. در این مقاله به بررسی علل ایجاد عفونت زخم، نشانههای آن و روشهای مؤثر برای پیشگیری و درمان آن پرداخته خواهد شد.
عفونت زخم چیست؟
عفونت زخم زمانی رخ میدهد که میکروارگانیسمها وارد زخم شده و شروع به تکثیر کنند. بر اساس تعریف مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای ایالات متحده (CDC)، عفونت زخمهای ناشی از عمل جراحی به عنوان عفونت محل جراحی شناخته میشود. این نوع عفونت به سه دسته اصلی تقسیم میشود:
- عفونت سطحی محل جراحی: در این نوع عفونت، تنها پوست و بافت زیرجلدی درگیر میشوند.
- عفونت عمقی محل جراحی: این عفونت، بافتهای عمقی مانند فاسیا و عضلات را تحت تأثیر قرار میدهد.
- عفونت ارگان داخلی: این نوع عفونت ارگانها یا فضاهای داخلی بدن را که طی عمل جراحی باز یا دستکاری شدهاند، درگیر میکند.
اما این تعریف محدود به زخمهای ناشی از برشهای جراحی میشود. به طور گستردهتر، عفونت زخم شامل عفونت زخمهایی میشود که در اثر آسیب فیزیکی به پوست به وجود میآیند. زخمها موجب بهم خوردن پیوستگی پوست میشوند و به این ترتیب، امکان نفوذ میکروارگانیسمها به بافتها و ایجاد عفونت فراهم میشود.
عفونتهای ناشی از زخمهای جراحی یکی از شایعترین عفونتهای بیمارستانی هستند و به عنوان یکی از دلایل مهم ابتلا به بیماری و مرگ و میر شناخته میشوند. بنابراین، تشخیص و مدیریت به موقع عفونتهای جراحی از اهمیت ویژهای برخوردار است.
علائم عفونت زخم
علائم عفونت زخم میتواند بسته به شدت عفونت متفاوت باشد، اما علائم عمومی آن شامل موارد زیر است:
- قرمزی: ممکن است اطراف زخم دچار قرمزی شود و این قرمزی کم کم به مناطق اطراف پخش شود.
- تورم: بافت اطراف زخم متورم میشود و ممکن است احساس فشار یا سنگینی ایجاد کند.
- درد یا حساسیت: زخم عفونی معمولاً با درد مداوم یا افزایش حساسیت همراه است.
- گرما: محل زخم معمولاً گرمتر از نواحی دیگر بدن است که نشان دهنده پاسخ التهابی بدن است.
- ترشحات چرکی: خروج ترشحات زرد، سبز یا خاکستری از زخم نشان دهنده وجود باکتری و عفونت است.
- تاخیر در روند بهبود زخم: زخمهای عفونی به کندی ترمیم میشوند و ممکن است روند بهبودی متوقف شود.
- بوی بد: ممکن است بوی نامطبوع و غیرطبیعی از زخم استشمام شود.
- علائم عمومی عفونت: تب، بدن درد، احساس ضعف و کسالت عمومی میتواند نشان دهنده گسترش عفونت در بدن باشد.
- تغییر رنگ بافت زخم: در موارد پیشرفتهتر، ممکن است بافت زخم تغییر رنگ داده و سیاه یا تیره شود که نشاندهنده نکروز یا مرگ بافت است.
- بزرگ شدن غدد لنفاوی: در صورت گسترش عفونت، غدد لنفاوی نزدیک به محل زخم متورم و حساس میشوند.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه سریع به پزشک برای جلوگیری از گسترش عفونت و بروز عوارض جدی ضروری است. درمان به موقع میتواند از عفونتهای گستردهتر مانند عفونتهای خونی یا نکروز جلوگیری کند.
دلایل عفونت زخم
عفونت زخم زمانی رخ میدهد که عوامل بیماریزا مانند باکتریها، ویروسها یا قارچها وارد بافت آسیب دیده پوست شوند و شروع به تکثیر کنند. دلایل اصلی بروز عفونت زخم شامل موارد زیر است:
1-شرایط غیراستریل اتاق عمل
عدم رعایت اصول بهداشتی و استریلیزاسیون در حین جراحی میتواند منجر به عفونت زخمهای جراحی شود. به عنوان مثال، انتقال میکروارگانیسمها از طریق تجهیزات جراحی غیراستریل یا دستان آلوده جراحان و پرستاران به محل زخم، یکی از دلایل شایع عفونت زخمهای جراحی است.
2-انتقال از طریق هوای آلوده
میکروارگانیسمهای موجود در هوای آلوده میتوانند روی سطح زخم رسوب کرده و باعث عفونت شوند. در اتاقهای عمل، این مسئله در اثر تهویه نامناسب یا آلودگی محیطی رخ میدهد.
3-عفونت ناشی از بدن خود بیمار
مهاجرت میکروارگانیسمهای موجود در بدن بیمار (از پوست، غشاهای مخاطی یا دستگاه گوارش) به محل زخم میتواند باعث عفونت شود. این نوع عفونت بیشتر در شرایطی رخ میدهد که سیستم ایمنی بیمار ضعیف باشد. بیماران مبتلا به بیماریهایی مانند دیابت، سرطان یا افرادی که داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی مصرف میکنند، بیشتر در معرض خطر عفونت زخم قرار دارند.
4-وجود جسم خارجی
وجود جسم خارجی در زخم مانند خرده شیشه، فلز یا خاک میتواند روند بهبودی را مختل کرده و محیط مناسبی برای رشد میکروارگانیسمها ایجاد کند که خطر عفونت را افزایش میدهد.
5-گردش خون ضعیف
در افرادی که دچار مشکلات عروقی هستند، خونرسانی به زخم کاهش یافته و روند بهبودی کند میشود. این امر نه تنها به طولانی شدن زمان بهبودی منجر میشود، بلکه خطر عفونت را نیز به شدت افزایش میدهد.
6-عدم تعویض به موقع پانسمان
پانسمانهای مرطوب و آلوده میتوانند بستر مناسبی برای رشد باکتریها فراهم کنند و با ایجاد رطوبت، شرایط را برای بروز عفونت زخم مهیا سازند. تعویض به موقع پانسمانها و مراقبت از زخم از مهمترین اقدامات برای جلوگیری از عفونت است.
چه عواملی ریسک عفونت زخم را بالا میبرد؟
عوامل مختلفی میتوانند ریسک عفونت زخم را افزایش دهند. این عوامل به ویژگیهای بیمار، شرایط زخم و روند جراحی مرتبط هستند. در ادامه به برخی از مهمترین عواملی که میتوانند ریسک عفونت زخم را بالا ببرند، میپردازیم:
- سن: افراد مسنتر به دلیل کاهش عملکرد سیستم ایمنی بیشتر در معرض عفونت هستند.
- چاقی: چاقی میتواند منجر به ایجاد اختلال در روند بهبود زخم شده و به افزایش خطر عفونت کمک کند.
- سوءتغذیه: کمبود مواد مغذی به ویژه پروتئینها و ویتامینها باعث ضعف سیستم ایمنی و بهبود کندتر زخمها میشود.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن میتواند جریان خون به زخم را کاهش دهد و بهبودی را مختل کند.
- تکنیک جراحی ضعیف: انجام جراحی با تکنیکهای نادرست میتواند به عفونتهای زخم منجر شود.
- زمان طولانی جراحی (> 2 ساعت): جراحیهایی که مدت زمان طولانی دارند، ریسک عفونت را افزایش میدهند.
- هیپوترمی: کاهش دمای بدن در حین جراحی میتواند به نقص سیستم ایمنی و افزایش خطر عفونت منجر شود.
این عوامل میتوانند به طور قابل توجهی ریسک عفونت زخم را افزایش دهند و مراقبتهای ویژهای برای کاهش آنها ضروری است.
چگونه میتوان از عفونت زخم پیشگیری کرد؟
در اینجا به برخی از مهمترین روشهای پیشگیری از عفونت زخم که میبایست در اتاق عمل به آنها توجه شود، اشاره میکنیم:
- حفظ فشار هوای مثبت در اتاق عمل برای جلوگیری از ورود آلودگی به محیط
- استفاده از جریان هوای لامینار در نواحی پرخطر
- استریل کردن ابزار و تجهیزات جراحی طبق دستورالعملها
- استفاده از اقلام یکبارمصرف در اتاق عمل
- استفاده از کاورهای جراحی یکبار مصرف
- شستن دستها و ضدعفونی کردن اتاق عمل قبل از شروع جراحی
- پوشیدن لباسهای استریل توسط پرسنل اتاق عمل
- ضدعفونی پوست در ناحیه جراحی و استفاده از محصولاتی نظیر استریل دریپ
- استفاده از محلولهای ضدعفونیکننده برای شستشوی زخمها به منظور کاهش آلودگی
- استفاده از آنتیبیوتیکها در صورت لزوم
- رعایت اصول جراحی و کاهش مدت زمان عمل به حداقل میزان ممکن
- جلوگیری از حضور افراد به جز تیم جراحی در اتاق عمل
به جز اقدامات مربوط به تیم جراحی، خود بیمار نیز با رعایت موارد زیر میتواند احتمال بروز عفونت زخم را کاهش دهد:
- رعایت دقیق دستورالعملهای پزشک یا پرستار در زمینه نحوه تعویض پانسمان و مصرف دارو
- پرهیز از فشار دادن یا دستکاری زخم برای جلوگیری از ورود آلودگی و آسیب به بافت
- خشک نگه داشتن زخم
- پوشیدن لباسهای تمیز و مناسب
- کنترل رژیم غذایی و تقویت سیستم ایمنی
- پیگیری و مراجعه منظم به پزشک و اطلاع دادن هرگونه تغییر در وضعیت زخم
- تعویض منظم پانسمان زخم طبق دستور پزشک
- شستن و ضدعفونی کردن دستها پیش از تعویض پانسمان
- خشک و تمیز نگه داشتن محل زخم
پیشگیری از عفونت زخم میتواند به کاهش عوارض، کاهش مدت زمان بستری شدن بیمار در بیمارستان و بهبود سریعتر او کمک کند.
روشهای درمان عفونت زخم
درمان عفونت زخم به شدت و نوع عفونت بستگی دارد. در صورتی که عفونت زخم خفیف باشد، میتوان آن را زیر نظر پزشک در منزل با رعایت اصول مراقبت خانگی درمان کرد. این اصول شامل شستشوی زخم با آب و صابون، استفاده از پماد ضدعفونیکننده یا آنتیبیوتیکهای موضعی و تعویض منظم پانسمانها است.
اما اگر عفونت زخم شدید باشد، پزشک ممکن است آنتیبیوتیکهای خوراکی یا حتی داخل وریدی تجویز کند. در عفونتهای پیچیدهتر که ممکن است به بافتهای عمقی گسترش یابند، ممکن است نیاز به عمل جراحی برای خارج کردن بافت مرده (دبریدمان) باشد. همچنین در صورتی که خطر کزاز وجود داشته باشد، باید واکسن کزاز تزریق شود. درمان سریع و مناسب این نوع عفونتها میتواند از بروز عوارض جدی و پیشرفت عفونت جلوگیری کند.
ست پانسمان چیست؟
ست پانسمان تولیدی شرکت آسیا جراح پیشرو یک محصول تخصصی و کارآمد برای درمان و پیشگیری از عفونت زخمها است. این ست شامل تمامی لوازم مورد نیاز برای مراقبت از انواع زخمها شامل زخمهای جراحی، سوختگی، بریدگی، زخمهای تروماتیک و مزمن است تا به طور مؤثر از آنها در برابر آلودگیها و عفونتها محافظت کند.
ست پانسمان AJP علاوه بر اینکه در مراکز درمانی، اورژانسها و کلینیکها قابل استفاده است، به عنوان یک ابزار مفید و مقرون به صرفه برای کمکهای اولیه در خانه و محل کار نیز مناسب میباشد. استفاده از این ست میتواند به تسریع روند بهبودی و کاهش خطر عفونتهای احتمالی کمک کند.
ست پانسمان تولیدی شرکت آسیا جراح پیشرو به دلیل رعایت استانداردهای بهداشتی، کیفیت بالا و کاربری آسان به بیمارانی که نیاز به مراقبت دقیق از زخمهای خود دارند و همچنین مراکز درمانی محترم توصیه میشود.